ممانعت از خروج فرزند از کشور و قوانین آن
ممانعت از خروج فرزند از کشور از آن دسته از موضوعاتی است که معمولاً با طلاق زوجین مطرح می شود. دیده شده است که گاهی پدر یا مادر بدون رضایت والد دیگر اقدام به خروج فرزند از کشور می کند. قانون گذار برای این شرایط قوانینی را وضع کرده است که رعایت آن ها لازم است. به بیان کوتاه می توان گفت حضانت فرزند با هرکدام از والدین که باشد، نمی تواند بدون رضایت دیگری فرزند را از کشور خارج کند.
ممانعت از خروج فرزند از کشور در قانون حق ولی قهری در نظر گرفته شده است. در شرایطی که زوج تصمیم به طلاق گرفته اند ممکن است دارای فرزند یا فرزندانی باشند که کسی جز خود آنها بر مصالح آنان آگاه و دلسوز نخواهد بود. بنابراین با اجرای طلاق مسئله حضانت نیز مطرح می شود که دادگاه با در نظر گرفتن مصالح فرزندان حضانت را به یکی از والدین می دهد، همچنین برای حق دسترسی و ملاقات والد دیگر با طفل نیز تصمیم گیری می شود. بدیهی است والدی که حضانت فرزندان را از دست داده نمی تواند بدون اجازه و رضایت والد دارای حق حضانت کودکان را از وی دور کرده یا محل زندگی آنان را تغییر دهد و حتی از کشور خارج کند، در مقابل فردی که حضانت فرزندان را دارد نمی تواند طرف مقابل را از حق ملاقات با فرزندان منع کند.
دادگاه مصلحت فرزند را در موارد خروج از کشور از نظر حق دسترسی و ملاقات هریک از والدین با فرزند اولویت قرار می دهد. در این صورت دادگاه خروج فرزند از کشور را با رعایت قوانین بلامانع می داند. در شرایطی که مادر برای خروج فرزند از کشور دلایلی مانند درمان یا هر دلیل قانع کننده دیگری داشته باشد باید دادستان را مطلع نماید، بعد از آن دادگاه با بررسی شرایط و دلایل مادر در صورتی که خروج را به مصلحت فرزند بداند مجوز خروج را صادر می کند. بنابراین می توان به صراحت گفت که اولویت همواره با مصالح فرزند است، چرا که اگر خروج از کشور به نفع مصالح طفل باشد ممانعت از آن منطقی و موافق مصلحت وی نیست. البته در این موارد حق ملاقات والدین نیز در نظر گرفته می شود.
اگر مادر بنا به هر دلیلی بدون مجوز دادگاه یا اجازه همسر فرزند را از کشور خارج کند، علاوه بر این که حق ملاقات پدر را سلب کرده کودک را نیز از حق دریافت نفقه از پدر محروم کرده است. این شرایط بیشتر در مواقعی حادث می شود که در جریان طلاق دادگاه حضانت را به یکی از والدین داده و طرف دیگر نتوانسته رأی دادگاه را به نفع خود تغییر دهد و حضانت فرزند را بگیرد، در این مواقع طرف بازنده ممکن است اقدام به آدم ربایی کند و کودک را از کشور خارج کند. گفتنی است که ربایش فرزند چه او را در خارج از کشور مخفی کند چه صرفاً از کشور خارج کند، از منظر قانون جرم است و عواقب کیفری دارد.
ولایت و حضانت فرزند در خروج فرزند از کشور
فرزندی که به سن قانونی نرسیده باشد تحت نظر و سرپرستی و حضانت ولی و سرپرست خود است. بر این اساس چون ولی قهری فرزند معمولاً پدر یا جد پدری وظیفه سرپرستی او را نیز دارد به همین دلیل هر تصمیم در مورد امور مالی یا غیر مالی وی توسط ولی قهری او اتخاذ می شود. به طور پیش فرض در نظر گرفته می شود که تمام اعمال و تصمیمات ولی قهری در راستای مصالح فرزند است و اثبات خلاف آن بر عهده فردی است که از اعمال ولی قهری دچار ضرر و زیان شده یا آن را تقابل مصالح فرزند می داند.
بنابراین ولی قهری در مورد امورات فرزند اختیار مطلق دارد، به همین دلیل برای خروج از کشور نیز ولی قهری باید تصمیم بگیرد. پیش تر گفته شد که در مورد ملاقات طفل نمی توان بدون اطلاع طرف مقابل محل اقامت فرزند را تغییر داد. همچنین است در مورد خروج فرزند از کشور، به این معنی که ولی قهری با وجودی که اختیار تام فرزند را دارد اما نمی تواند بدون اطلاع و رضایت طرف مقابل فرزند را از کشور خارج کند زیرا که این کار حق ملاقات طرف مقابل را تضییع می کند. در مورد خارج کردن کودک از کشور فرقی نمی کند مادر حضانت را داشته باشد یا پدر یا قیم یا ولی یا جد پدری، به هر حال والد دیگری که حق ملاقات دارد باید از این جابجایی مطلع و به ان رضایت داشته باشد.
در مورد جزئیات موضوعات ولایت و قیومیت در مقالات رفع حجر و درخواست حکم رشد می توانید مطالعه کنید.
ممانعت از خروج فرزند از کشور
در صورتی که هریک از والدین بدون رضایت والد دیگر تصمیم به خارج کردن کودک از کشور بگیرد، طرف دیگر می تواند با تقدیم دادخواستی به دادگاه مانع آن شود. همینطور ماده 42 قانون حمایت از خانواده مقرر کرده است که صغیر و مجنون را نمی توان بدون اطلاع ولی، قیم یا کسی که حضانت وی را دارد از کشور، یا حتی از محلی بین دو طرف توافق شده است خارج کرد مگر آنکه دادگاه این انتقال را به مصلحت صغیر یا مجنون بشناسد. همچنین به موجب ماده 18 قانون گذرنامه برای اشخاص زیر 18 سالی که تحت حضانت مادر هستند برای خروج از کشور اجازه پدر یا ولی قهری لازم است.
البته در صورتی که دادگاه با خروج صغیر و مجنون از کشور موافقت کرده باشد با درخواست افراد دارای حق می تواند برای بازگرداندن شخص به کشور قرار تأمین مناسبی صادر کند.
مادر با داشتن حضانت فرزند نمی تواند بدون اطلاع و اجازه پدر کودک را از کشور خارج کند. همچنین اگر حضانت با پدر باشد، مادر می تواند فرزند را ممنوع الخروج کند.
شرایط خروج فرزند از کشور
برای خروج فرزند از کشور همیشه به اجازه پدر نیاز است، حتی اگر مادر حضانت کودک را داشته باشد باز هم باید پدر اجازه خروج را صادر کند. در مقابل زن نیز می تواند در صورتی که حضانت قرزند با پدر است، کودک را ممنوع الخروج کند تا پدر نتواند او را از کشور خارج کند.
شرط خروج فرزند از کشور
به این دلیل که ولی فرزند امین یا قیم او محسوب می شود و در مورد امور او اختیار تام دارد، این طور فرض می شود که تصمیمات وی به صلاح فرزند است. یکی از تصمیماتی که ولی در آن نمی تواند از اختیار خود استفاده کند خروج فرزند از کشور است. در این مورد محدودیت هایی برای ولی تعیین شده است، چرا که افرادی که حق حضانت فرزند را ندارند مانند پدر یا مادر، اما قانوناً حقوق دیگری مانند ملاقات با کودک در زمان و مشخص را دارند ممکن است با تصمیم ولی قهری از حق خود محروم شوند. به همین دلیل ولی قهری نمی تواند بدون رضایت طرف مقابل فرزند، صغیر یا مجنون را از کشور خارج کند. البته در مورد سرپرستی و مراقبت از فرزند قاعده ای وجود دارد که دادگاه با برسسی شرایط می تواند افرادی که نسبت به فرزند دارای حق هستند را نادیده بگیرد، چرا که دادگاه در این موارد حامی حقوق فرزند است و مصالح او را در اولویت قرار می دهد. اگر دادگاه خروج فرزند از کشور را در راستای مصلحت فرزند دریابد می تواند بر اساس قاعده لاضرر مجوز خروج فرزند از کشور را صادر کند و در ضمن آن حقوق افراد دارای حق را نیز در نظر بگیرد.
شرط صدور تامین و خروج فرزند از کشور
یکی از مهم ترین قرار های تأمینی که دادگاه با درخواست ذی نفع و در صورت تحقق شرایط مندرج در قانون، صادی می کند قرار تأمین خواسته است. قرار تأمین خواسته به این صورت است که مالی که متعلق به طرف مقابل دعوی است تا روشن شدن و صدور رأی قطعی توقیف می شود، چرا که اگر خوانده تعهد به انجام عملی شده است تضمینی برای انجام آن داده باشد تا به این نحو از انجام آن خودداری نکند.
در مورد خروج فرزند از کشور اگر ولی اقدام به خارج کردن فرزند از کشور نماید، علاوه بر کسب اجازه از دادگاه بنا به درخواست ذی نفع (در اینجا کسی که حق ملاقات با فرزند را دارد) باید تضمین یا تأمینی برای بازگرداندن فرزند به کشور نیز ارائه کند.
دستور موقت جهت خروج فرزند از کشور
قرار تأمین دیگری که ممکن است صادر شود دستور موقت است. این قرار در انجام اموری که در مورد آن ها فوریت و عجله لازم است صادر می شود. چرا که ممکن است در صورت دیرکرد یا عدم انجام آن حقوقی از ذی نفع ضایع شود. اگر دلایل خواهان برای صدور دستور موقت قانع کننده باشد دادگاه با صدور دستور موقت موافقت می کند، این قرار می تواند مبتنی بر انجام یا ترک فعلی باشد.
زمانی که فرزند توسط ولی و سرپرست قانونی او از کشور خارج می شود، افرادی که دارای حق ملاقات با فرزند هستن باید نسبت به این اقدام اعلام رضایت کنند. اگر ولی بدون رضایت این افراد یا تسلیم تأمین بخواهد فرزند را از کشور خارج کند، افراد محق می توانند با درخواست و اخذ دستور موقت از دادگاه از خروج فرزند از کشور جلوگیری کنند تا در زمان مقتضی دادگاه نسبت به آن تصمیم بگیرد.
اجازه خروج از کشور
درخواست صدور اجازه خروج از کشور از دسته دعاوی حقوقی غیر مالی است. اساساً انسان موجودی آزاد خلق شده است اما با مرزبندی بین کشورها دولتها سیاست هایی برای رفت و آمد افراد بین کشورها تعبیه کرده اند که بدون رعایت آنان امکان جابجایی بین کشورها با اختلال روبرو می شود. البته با وجود اینکه اشخاص در انتخاب مقصد و مهاجرت آزادند اما باید تبعه کشور مطیع قوانین مصوب کشور باشند. به این ترتیب قوانینی برای خروج از کشور مقرر شده است که بر هر فردی لازم است تا آن ها را رعایت کند تا بتواند از کشور خارج شود.
این قوانین عبارتند از :
- هر شخصی برای خروج از کشور ابتدا باید دارای گذرنامه باشد و خروج بدون ارائه گذرنامه امکان ندارد. گذرنامه سندی است رسمی که توسط مأمورین رسمی دارای صلاحیت در سه نوع سیاسی، خدمت و عادی تنشیم و صادر می شود.
- شخص به موجب قوانین داخل کشور نباید ممنوع الخروج باشد.
- اگر کشور مقصد برای ورود روادید یا ویزا را لازم دانسته باشد، شخص باید دارای این مدرک باشد.
موارد ممانعت از خروج فرد از کشور
قانون خروج از برخی شرایط و افراد نام برده است که تحت هر شرایطی با توجه به دلایل امنیتی و ملی یا اقتضای مصلحت و یا در مواردی با در نظر گرفتن ادله وقوع جرم و اهمیت اجازه خروج از کشور را ندارند. این موارد عبارتند از :
- افرادی که به موجب اعلام کتبی مقامات قضائی اجازه خروج از کشور را ندارند.
- افرادی که در خارج از کشور به تکدی گری، ارتکاب سرقت و کلاهبرداری یا به هر عنوان مجرمانه دیگری شهره هستند.
- کسانی که هدف سفرشان به خارج از کشور از طرف مقامات قضائی مخالف مصالح جمهوری اسلامی شناخته شود.
- بدهکاران مالیاتی و اجرایی دادگستری و ثبت اسناد و متخلفین از انجام تعهدات ارزی نیز حق خروج از کشور را ندارند.
برای طرح دعوای ممانعت از خارج کردن فرزند از کشور چه مدارکی لازم است ؟
- کپی برابر اصل شناسنامه خواهان و فرزند یا فرزندان الزامی است.
- کپی برابر اصل سند ازدواج اختیاری است.
- کارت ملی خواهان اجباری است.
- کپی برابر اصل سند طلاق اختیاری است.
- دادخواست حق حضانت اختیاری است.
در صورت نبود مدارک اختیاری افراد می توانند با ارائه مدارکی از جمله درخواست استعلام، تحقیقات محلی، شماره پرونده استنادی، شهادت شهود و … آن ها را جایگزین کنند.
خروج فرزند از کشور توسط مادر بدون اجازه پدر
پیش تر شرح داده شد که خروج فرزند به خارج از کشور بدون اطلاع والد دیگر به دلیل تضییع حق ملاقات از وی از نظر قانونی منع شده است. در این شرایط با رعایت قانون می توان اقدام به اخذ مجوز قانونی خروج کرد. اگر مادر به هر دلیلی مصمم به خارج کردن فرزند از مملکت باشد باید در محضر دادگاه دلایلی را ارئه دهد که از منظر دادگاه به صلاح کودک باشد، چرا که دادگاه مصالح طفل را ارجح می داند.
لازم به ذکر است که داشتن حضانت توسط مادر مجوز خارج کردن کودک را بدون اجازه پدر به وی نمی دهد، زیرا که اجازه خروج کودک از حقوق ولی قهری اوست. بنابراین مادر برای اینکه بتواند فرزند را از کشور خارج کند علاوه بر اذن دادگاه باید اجازه پدر را نی اخذ کند. در چنین شرایطی پدر می تواند برای اطمینان خاطر از دادگاه درخواست صدور قرار تأمین نماید تا از مادر تضمینی برای بازگرداندن کودک داشته باشد. البته خروج فرزند از کشور به دلیل حساسیت آن ایجاب کرده است تا پدر نیز به عنوان ولی قهری نتواند بدون اجازه مادر کودک را کشور خارج کند. پدر به عنوان ولی قهری می تواند برای فرزند گذرنامه بگیرد اما مادر می تواند از طریق اداره گذرنامه فرزند را ممنوع الخروج کند.
چنانچه حضانت با مادر باشد بر طبق ماده 18 قانون گذرنامه افراد زیر 18 سال تمام باید برای خروج از کشور اجازه ولی قهری را داشته باشند. برای فرزندانی که به بلوغ شرعی رسیده اند ولی به سن قانونی 18 سال نرسیده اند قوانین گذرنامه حکم می کند. مادر یا شخص دیگری که حضانت فرزند را به عهده دارد می تواند نسبت به ممنوع الخروج کردن او اقدام کند. چنانچه مادر حضانت بلاعزل داشته باشد برای خارج کردن فرزند از کشور باز هم باید پدر رضایت دهد.
اگر پدر درخواست خود مبنی بر شکایت از مادر به جرم آدم ربایی کودک به خارج از کشور را در ایران مطرح کند با احراز آن ازد مرجع قضائی حکم تعقیب قضائی و کیفری مادر صادر می شود. در این شرایط اگر جمهوری اسلامی ایران با کشوری که مادر و فرزند به آن جا مهاجرت کرده اند قرارداد استرداد مجرمین داشته باشد پدر می تواند با حکم مراجع قضائی تقاضای استرداد مادر را مطرح کند. در صورت عدم وجود قرارداد حکم جلب و رسیدگی کیفری تا زمان بازگشت مجرم به کشور پابرجاست.
خروج فرزند از کشور توسط پدر بدون اجازه مادر
در صورتی که در دادگاه برای مادر حق ملاقات با مادر در نظر گرفته شود و پدر بتواند از دادگاه باتوجه به حق ملاقات مادر اجازه خروج فرزند را از کشور بگیرد، اگر در مدت اعتبار گذرنامه کودک را به کشور باز نگرداند، جرم آدم ربایی به خارج از کشور برای پدر مطرح نمی شود اما مادر می تواند به جرم ممانعت از ملاقات از پدر شکایت کند. با توجه به قرارداد استرداد مجرمین بین دو کشور مادر می تواند تقاضای استرداد پدر و کودک را داشته باشد.
آدم ربایی کودک به خارج از کشور
جرم آدم ربایی از دسته جرائمی است که برای آن مجازات نسبتاً سنگینی در نظر گرفته شده است. مطابق ماده 621 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هرگاه کسی به هر قصد و به هر نحوی شخصاً یا توسط فرد دیگری کسی را برباید یا مخفی کند به مجازات حبس برابر 5 تا 15 سال حبس محکوم می شود.
در موضوع حضانت پدر یا مادری که فقط حق ملاقات فرزند را دارد، نمی تواند بدون اجازه طرفی که حضانت دارد کودک را جابجا کند. در مقابل نیز کسی که حق حضانت دارد نمی تواند طرف مقابل را از ملاقات فرزند محروم کند.
بر همین اساس زمانی که موضوع آدم ربایی طفل توسط پدر یا مادر خود مطرح می شود این امر از جوانب مختلف قابل بررسی است. از نگاه قانون فرزندی که هنوز به سن قانونی نرسیده و از حضانت والدین خود خارج نشده است، برای خروج از کشور به اذن پدر نیاز دارد، چرا که پدر بر فرزند نابالغ ولایت دارد. به همین دلیل اگر پدر اجازه خروج فرزند از کشور را با رضایت نامه در قالب گذرنامه اعطا کند و مادر فرزند نابالغ را از کشور خارج کرده ولی بعد از خروج از کشور اگر اعتبارگذرنامه تمام شده باشد و مادر فرزند را بازنگردانده باشد، خروج کودک توسط مادر آدم ربایی تلقی می شود و پدر می تواند از مادر شکایت کند. همینطور علاوه بر آدم ربایی، جرم ممانعت از ملاقات با کودک نیز برای مادر ثبت می شود. گفتنی است که در مدتی که گذرنامه اعتبار دارد پدر نمی تواند به جرم آدم ربایی از مادر شکایت کند.
در شرایطی که مادر فرزند را بدون داشتن گذرنامه از کشور خارج کند، پدر می تواند بر علیه مادر به جرم آدم ربایی شکایت کند، همچنین اگر مادر از راه های غیر قانونی از کشور خارج شده باشد جرم خروج غیر قانونی نیز برای وی در نظر گرفته می شود.در صورتی که در دادگاه بعد از طلاق برای مادر حق ملاقات تعیین شده باشد.
وکیل درخواست صدور اجازه خروج از کشور
در مواردی دادستان می تواند اجازه خروج از کشور را صادر کند. همچنین در مواردی که مرجع دارنده اذن صدور مجوز خروج از کشور بدون عذر موجه و دلیل مشخص از صدور اجازه خروج از کشور امتناع کند، می توان بر علیه او دعوی حقوقی اقامه کرد. دراین موارد تجربه وکلای وکیل24 می تواند راهگشا باشد. برای این منظور همواره می توانید با گروه وکلای https://vakil24.org/وکیل24 تماس حاصل نمایید.
