اذن در ازدواج و افراد محق در آن
اذن در ازدواج موضوع ماده 1043 قانون مدنی است. به موجب این ماده قانون نکاح دختر باکره گرچه به سن بلوغ رسیده باشد مشروط به اجازه پدر یا جد پدری اوست. حال اگر پدر یا جد پدری بدون وجود دلیل موجه از دادن اذن در ازدواج امتناع کند، اجازه او ساقط می شود. در این شرایط دختر می تواند با معرفی مردی که خواهان ازدواج با وی است و همچنین شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرارداد شده به دادگاه مدنی و پس از کسب اجازه از این دادگاه به دفتر ازدواج مراجعه و ازدواج خود را ثبت رسمی کند.
پس دختر باکره برای ازدواج به اذن پدر یا جد پدری خود نیاز دارد، اما اگر باکره نباشد این اذن در ازدواج موضوعیت ندارد. همچنین دلیل عدم بکارت دختر در این بحث اهمیتی ندارد، و عدم بکارت به هر دلیلی دختر را از اجازه پدر یا پدربزرگ برای ازدواج بی نیاز می کند، حتی اگر یک رابطه نامشروع سبب عدم بکارت وی شده باشد.
نکته دیگر اینکه ازدواج دختر باکره تنها به اذن پدر یا پدربزرگ نیاز دارد، با توجه به این موضوع اذن یکی از آنها کفایت می کند و نیازی به اجازه هر دو نیست. همچنین در صورت نبود پدر یا پدربزرگ پدری نیازی به اجازه افرادی مانند عمو، برادر، دایی و … نیست.
اذن در ازدواج دختر یتیم
دختری که پدر و جد پدری خود را از دست داده است برای ازدواج نیازی به اذن کسی ندارد و بدون مراجعه به دادگاه و اخذ اذن می تواند ازدواج کند. اما اگر پدر در قید حیات نباشد و پدربزرگ حاضر باشد، باید اجازه وی را برای ازدواج دختر کسب کرد.
حال اگر در شرایطی پدر یا پدربزرگ پدری در قید حیات باشند اما امکان اخذ اجازه از آنها وجود نداشته باشد و دختر نیازمند ازدواج باشد، می بایست با مراجعه به دادگاه اذن در ازدواج بگیرد.
ازدواج دختر بدون اذن پدر
ابتدا می بایست وضعیت های محتمل برای یک عقد را برشمرد. یک عقد می تواند در سه وضعیت صحیح، باطل، غیرنافذ قرار بگیرد. در خصوص اینکه ازدواج دختر باکره بدون اجازه پدر چه حکمی دارد عقاید متفاوتی مطرح است. گروهی معتقدند که ازدواج دختر باکره بدون اذن پدر باطل است، گروه دیگر این ازدواج را غیر نافذ می دانند و بعدتر با تنفیذ از سوی پدر یا جد پدری دختر صحیح می شود. در نهایت با توجه به اینکه نظر یکسانی در این خصوص وجود ندارد توصیه می شود با مراجعه به مرجع تقلید خود حکم این موضوع را جویا شوند.
ثبت نکاح بدون اجازه پدر
فرض بر اینکه بین پسر و دختری بدون اذن پدر یا پدربزرگ وی صیغه نکاح جاری شده است. قابل ذکر است که ثبت چنین ازدواجی ممکن است. در حقیقت سردفتر رسمی ازدواج از ثبت ازدواج دختر باکره بدون اذن ولی یا دادگاه منع شده است و اگر تخلفی صورت گیرد مسئولیت انتظامی برای وی در پی دارد.
اذن در ازدواج دختر بالای 30 سال
تصور غلطی وجود دارد که دختر اگر تا مقطع خاصی تحصیل کند یا به سن خاصی برسد برای ازدواج به اذن ولی نیاز ندارد. واقعیت آن است که دختر مادامی که باکره باشد چه صغیر باشد و چه بالغ، چه تحصیل کرده باشد و چه بی سواد برای ازدواج نیاز به اجازه ولی دارد. از آنجا که ملاک قانون گذار برای بحث اذن در ازدواج بکارت دختر است، در حالتی که دختر ازدواج کرده باشد ولی بین او و شوهرش رابطه جنسی صورت نگرفته باشد و بعدتر طلاق بگیرد برای ازدواج دوم هم نیاز به اذن ولی دارد.
همچنین است اگر دختر در اثر ورزش، بیماری، جراحی و حادثه بکارت خود را از دست داده باشد حکم دختر باکره را دارد و بر اساس همین حکم نیاز به اذن ولی برای ازدواج دارد. در مقابل آن اگر دختری به سبب رابطه نامشروع بکارت خود را از دست داده باشد، برای ازدواج نیازمند اذن ولی نیست.
گفتنی است برخی مراجع تقلید ازدواج دختر بالغ را موقوف به اذن پدر نمی دانند که البته این برخلاف قانون است.
اذن پدر برای ازدواج موقت
به موجب ماده 1043 نکاج دختر باکره موقوف به اذن پدر یا جد پدری اوست. بنابر این اصل دختر باکره بدون اذن ولی خود نمیتواند اقدام به ازدواج موقت کن، چرا که در این ماده قانون صرفاً لفظ نکاح و بدون ذکر حالت خاص آن قید گردیده است. در لفظ نکاح تفاوتی برای دائمی یا موقتی بودن آن مستتر نشده است. پس دختر باکره برای ازدواج موقت نیز باید از ولی خود کسب اجازه نماید و اگر ولی از دادن اجازه بدون دلیل موجه خودداری کند دختر می تواند به دادگاه مراجعه کند و اذن در ازدواج را دریافت کند.
اذن در ازدواج از منظر دادگاه
پیش تر ذکر شد که اگر ولی دختر بدون دلیل موجهی از اعطای اذن در ازدواج امتناع کند و یا استیذان از وی ممکن نباشد، دختر می تواند به دادگاه مراجعه و اقدام به کسب این اذن از دادگاه نماید.
مطابق ماده 1043 قانون مدنی هرگاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه مانع ازدواج دختر شوند و از دادن اذن امتناع کنند اجازه از آنها ساقط می شود. در این شرایط دختر می تواند با مراجعه به دادگاه و معرفی کامل مردی که می خواهد با وی ازدواج کند و همینطور شرح کاملی از شرایط ازدواج و مهریه مقرر از محضر دادگاه کسب اجازه کند. بدین ترتیب که دختر دادخواستی به خواسته اذن در ازدواج تقدیم دادگاه نموده و ولی پدری خود را خوانده دعوی معرفی می کند. دادگاه پدر یا جد پدری دختر را فراخوانده و علل مخالفت وی و همچنین شرایط پسر را بررسی می کند. اگر از نظر دادگاه پسر شرایط قانونی برای نکاح را داشته باشد، دادگاه حکم به اذن در دادگاه می دهد. دختر پس از قطعی شدن حکم می تواند ازدواج خود را در یکی از دفاتر رسمی ازدواج ثبت کند.
قابل توجه است که دعوی اذن در ازدواج از دعاوی غیر مالی است و هزینه دادرسی آن بر این اساس است.
مدارک لازم برای دعوی اذن در ازدواج از دادگاه
1.ثبت نام در سامانه ثنا
2.کپی مصدق از شناسنامه طرفین
- توافق نامه ازدواج در خصوص مهریه و شروط ضمن عقد
4.معرفی کامل مردی که دختر خواهان ازدواج با اوست از جمله وضعیت شغلی، تحصیلی، مالی و …
چگونگی طرح دعوای اذن در ازدواج
همانطور که گفته شد اگر ولی قهری دختر اعم از پدر یا جد پدری او با ازدواج دخترش با مردی مخالفت کرده و برای این ازدواج اذن ندهد، در صورت اقامه دعوی از طرف دخترش می بایست در دادگاه دلایل مخالفت خود را شرح دهد. دادگاه پس از آنکه توضیحات ولی را شنید موضوع را به طور دقیق و همه جانبه بررسی کرده و چنانچه دلایل ولی را قانع کننده تشخیص داد مانند وی با ازدواج دختر مخالفت می کند. اما اگر عللی که از طرف ولی دختر در دادگاه ارائه شد را به اندازه کافی قانع کننده ندانست احتمال دارد که اذن به ازدواج دختر و مرد مورد نظرش را صادر کند.
در شرایطی که دختر بدون اطلاع ولی خود یا با وجود مخالفت او ازدواج کرده باشد، ولی می تواند دعوایی تحت عنوان ابطال نکاح مطرح کند. در چنین شرایطی ولی قهری می بایست با حضور در دادگاه دلایل مخالفت خود با این ازدواج را توضیح داده تا دادگاه با بررسی دلایل وی تشخیص دهد که آیا حکم ابطال ازدواج منطقی است یا خیر. اگر دلایل را قانع کننده یابد این حکم را صادر و ولی قهری اجازه ابطال ازدواج را پیدا می کند.
رجوع پدر یا جد پدری از اذن خود
پدر یا جد پدری تنها تا زمانی که عقد نکاح جاری نشده می تواند از اذن خود در ازدواج برگردد و پس از جاری شدن صیغه نکاح دیگر چنین امکانی برای وی در دسترس نیست.
عدم امکان استیذان از پدر یا جد پدری
اگر دسترسی به پدر یا پدربزرگ پدری نباشد و امکان کسب اجازه از آنها فراهم نباشد تکلیف دختر برای ازدواج چیست؟!
ماده 1044 قانون مدنی به این سؤال پاسخ داده است. به موجب این ماده اگر پدر یا جد پدری هیچ یک در دسترس نباشند و امکانی برای کسب اذن در ازدواج فراهم نباشد و همچنین دختر محتاج به ازدواج باشد می تواند نسبت به این امر اقدام کند. البته لازم است ابتدا به دادگاه مراجعه و عدم حضور ولی خود و احتیاج خود به ازدواج را با مدارک و مستندات قانع کننده ثابت کند. با احراز شرایط دادگاه حکم اذن در ازدواج را صادر می کند که دختر می تواند با ارائه آن به دفتر رسمی ازدواج خود را ثبت کند.
نکات تکمیلی در ارتباط با اذن در ازدواج
- مادامی که دختر باکره باشد اذن در ازدواج وی موضوعیت دارد، و در مقابل دختر غیر باکره ملزم به کسب اجازه پدر یا جد پدری نیست.
- بکارت باید بر اثر رابطه یا مواقعه زایل شده باشد و اگر به سبب بیماری یا ورزش یا حادثه از بین رفته باشد، دختر همچنان حکم دختر باکره را دارد.
- اگر دختر ازدواج کرده باشد و طلاق بگیرد و در هنگاه طلاق و بعد از آن باکره باشد، برای ازدواج مجدد نیاز به اذن ولی پدری دارد.
- اذن در ازدواج تنها در اختیار پدر و پس از آن جد پدری است حال اگر هر دو فوت کرده باشند دختر برای ازدواج به اذن هیچ کس نیاز ندارد.
- اگر دختری بدون اجازه ولی پدری خود یا دادگاه ازدواج کند و حتی رابطه زناشوئی داشته باشد، پدر یا جد پدری او می تواند نکاح را باطل کند. البته قابل توجه است که بعد از ابطال عقد دختر به این دلیل که بکارت ندارد برای ازدواج مجدد نیاز به اذن کسی ندارد.
- اگر پدر و جد پدری دختر در دسترس نباشند بعد از دادخواست نشر آگهی در سه نوبت الزامی است.
- سن در اذن در ازدواج ملاک نیست و دختر باکره در هر سن و موقعیتی که باشد برای ازدواج نیاز به اذن ولی دارد.
کلام آخر
پرونده های اذن در ازدواج از پیچیده ترین دعاوی حوزه خانواده است که به همین دلیل اهمیت حضور یک وکیل مجرب در پرونده را بیش از پیش نمایان می کند. وکلای وکیل24 با تجربه کافی در این قبیل پرونده ها ابتدا سعی می کنند که با صحبت مسالمت آمیز با پدر یا جد پدری دختر حق قانونی دختر و اذن در ازدواج وی را از پدر اخذ کنند و از برهم خوردن روابط خانوادگی جلوگیری کنند. و اگر این روند مؤثر واقع نشد با اقدامات قانونی به جا و اشراف بر جزئیات شرایط ازدواج حکم اذن در ازدواج دختر از دادگاه را کسب کنند.
