جرم سرقت چیست و به چه معناست ؟
جرم سرقت به معنی دزدیدن و برداشتن و ربودن مالی است که به دیگری تعلق دارد. در تمام موارد سرقت فرد سارق باید مالی را که دزدیده است را به صاحب آن برگرداند. اگر اصل مال موجود نباشد باید بهای آن را بپردازد. توجه شود که بهای آن می بایست به قیمت روز محاسبه و پرداخت شود.
لازم به توجه است که چیزی که دزدیده شده است مال یا شیء باشد، همیچنین مال مادی و قابل جابجایی باشد یا نباشد. همینطور از نظر قانون مال باید منقول باشد و در زمان سرقت در تصرف غیر بوده و خروج از تصرف به واسطه سرقت باشد.
جرم سرقت در کشور ما اقسام مختلفی دارد که همه آن ها در دو دسته حدی و تعزیری جای می گیرند. برابر قوانین شرعی و مقررات کیفری شرایطی برای اجرای حد سرقت وجود دارد که اگر هر یک از آن ها تحقق نشود امکان اجرای حد نیست. این شروط عبارتند از :
1.سارق باید بالغ باشد.
2.سارق وادار به سرقت نشده باشد و از اینکه مال دیگری را میدزدد آگاه باشد.
3.سارق آگاه باشد که این عمل حرام است و صاحب مال آن را در حرز قرار داده باشد.
4.سارق در حالت اضطرار اقدام به سرقت نکرده باشد.
5.سارق مال را به نیت و قصد دزدی برداشته باشد.
6.جرم سرقت در سال قحطی حادث نشده باشد.
7.مالی که به سرقت رفته در حرز متناسب قرار گرفته باشد.
8.مال مسروقه از اموال دولتی یا موقوفه نباشد.
می توان حدس زد بسیار بعید است که همه این شرایط در کنار هم مشاهده شود تا بتوان حد سرقت را بر سارق اجرا کرد. البته شرایط دیگری نیز در اجرای حد مؤثر است مثل اینکه سارق قبل از اثبات جرم سرقت توبه نکرده باشد و یا قبل از شکایت صاحب مال سارق را نبخشیده باشد.
غیر از این موارد سرقت هایی نیز تحت نام سرقت های تعزیری وجود دارد.
ارکان جرم سرقت از منظر قانون
1.رکن مادی : به این معنی که به صورت پنهانی مالی ربوده و جابجا شود و دیگری بر آن چیره شود. مهم ترین موضوع در جرم سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک بر مال چیره شود و به صورت پنهان یا آشکار اقدام به سرقت کند.
2.رکن معنوی : در واقع قصد برای انجام جرم است که علاوه بر سوءنیت عام، می بایست قصد تملک به شکل سوء نیت نیز در مجرم باشد. برای تحقق جرم سرقت قصد مجرمانه و آگاهی از اینکه مال برای دیگری است در سارق وجود داشته باشد. توجه شود که عمل مجرمانه سرقت یک جرم عمومی است.
3.رکن قانونی : در تعیین جرائم از منظر قانون دیدگاه قانونگذار شرط است، به این معنی که قانون گذار باید عملی را جرم انگاری کند تا برای آن مجازات تعیین گردد. به همین دلیل است که قانون مجازات اسلامی مهمترین بخش قانونی جرم سرقت است که به تفسیر و تفکیک مجازات هر نوع سرقت را شرح داده است.
انواع سرقت
بسته به شیوه و میزان و نحوه مجازات آن به دو دسته تقسیم می شود :
1.سرقت حدی :
- سرقت با شرایط خاص
- راهزنی
2.سرقت تعزیری
- سرقت حدی : مطابق ماده 197 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370 در تعریف سرقت آمده است که ربودن مال دیگری به صورت پنهانی اگر هر چهار شرط ربودن، مال، دیگری، پنهانی را داشته باشد جرم سرقت محقق شده است.
سرقت اگر به شرط حد رسیده باشد این چنین است : سرقت باید به صورت پنهانی باشد. طوری باشد که صاحب مال متوجه نشود که مالش به سرقت رفته است، اگر سرقت با آگاهی صاحب مال رخ داده باشد مجازات حد برای آن اجرا نمی شود. ملاک پنهان بودن حد عرف است. مورد دوم خارج کردن مال از حرز و تخریب و تعرض به حرز است، به طوری که مال توسط سارق یا سارقین از حرز بیرون آورده شود زیرا که حرز به جهت نگهداری مال بدون اینکه تخریب یا هتک شود به وجود آمده است و تا زمانی که مال در حرز باشد نتوان به آن دست برد. شرط سوم این است که جرم سرقت در سال قحطی حادث نشود. منظور از قحطی نبود نیازمندی های روزانه برای زندگی همگان است. بنابر این تعریف اگر کسی برای بر آورده کردن نیازهای خانواده خود در سال قحطی دست به سرقت بزند حد بر او جاری نمی شود.
راهزنی : یکی از گونه های دزدی راهزنی است. راهزنی جزای حد دارد و جرم آن محاربه با خدا تعریف شده است. ماده 281 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 مقرر کرده است راهزنان، دزدان و قاچاقچیان که با در دست داشتن سلاح امنیت مردم و جاده ها را بر هم زده اند محارب تلقی می شوند. راهزنی اعم است از گرفتن اموال مسافران و رهگذران در مسیرها و خیابان ها که عوامل غافلگیری و مسلح بودن نیز در آن دخیل باشد.
- سرقت تعزیری : سرقتی است که نمیتوان بر سارق حد را اجرا کرد، به همین دلیل است که قاضی و دادگاه سارق را تعزیر خواهند کرد. بنابراین هر سرقتی با هر شکلی تعزیری است مگر اینکه مشمول حد شود. پس سرقت تعزیری به جز اصول و قواعد عمومی شرط دیگری ندارد. جرم سرقت تعزیری بر سه نوع است : سرقت ساده، بر هم زننده نظم، مشدد.
انواع سرقت تعزیری
سرقت ساده : قانون گذار ماده 661 قانون مجازات اسلامی را رکن اصلی سرقت ساده قرار داده است. اگر جرم سرقت ویژگی ها و شرایط عمومی را دارا نباشد و مشمول سرقت حدی نیز نشود از قسم سرقت های ساده است. میزان مجازات اگر بنابر ساده یا مشدد بودن سرقت باشد، در ماده 665 قانون مجازات اسلامی سرقت ساده کمترین مجازات را دارد.
سرقت برهم زننده نظم : به موجب قانون 276 قانون مجازات اسلامی سرقت بر هم زننده نظم در دسته بندی سرقت های تعزیری جای می گیرد. اگر سرقتی تنها به برهم زدن نظم همراه با ترس و وحشت برای عموم شده باشد، در صورت عدم وجود شاکی خصوصی یا گذشت وی نیز مجازاتی برابر با از یک تا پنج سال حبس تعزیری برای مرتکب به همراه دارد. این ماده برای سرقت های تعزیری ساده و مشدد صدق می کند.
سرقت مشدد : هر سرقتی که به دلیل یا دلایلی مجازات آن تشدید و به مجازاتی بیشتر از سرقت ساده تبدیل می شود. سرقت مشدد دارای شرایطی نیز هست که در قانون آمده است که این شرایط حصری هستند. به این معنی که نمی توان عواملی به غیر از آنچه در قانون صراحتاً ذکر شده را استناد کرد. این عوامل و دلایل در مواد 651 تا 660 قانون مجازات اسلامی بیان شده است. مطابق این مواد دزدی در شب، دزدی در چند نفره، سرقت مسلحانه، شکستن حرز، سوء استفاده از عنوان و لباس کارمند دولت،بالا رفتن از دیوار، تظاهر کردن به مأمور دولت بودن، استفاده از کلید ساختگی، سرقت از محل مسکونی، سرقت از اماکن عمومی، مستخدم و شاگرد و کارگر بودن سارق، سرقت همراه با آزار و تهدید، سرقت به اقتضای شغل، کیف زنی و جیب بری و امثالهم، سرقت در مناطق بحرانی، سرقت آب، برق و گاز و تلفن.
مصادیقی از سرقت تعزیری در قانون مجازات اسلامی
1.سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار : چنانچه سرقت همراه با آزار باشد یا مسلحانه باشد مجازاتی برابر با حبس از سه ماه تا 10 سال و شلاق تا 74 ضربه در انتظار سارق خواهد بود.
2.سرقت گروهی و مسلحانه در شب : هرگاه دو یا چند نفر سارق در شب اقدام به سرقت کنند به طوری که حداقل یکی از آنها دارای اسلحه علنی یا مخفی باشد، هر یک از مرتکبین به پنج تا پانزده سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم میشود.
3.سرقت مقرون به پنج شرط مشدد : در صورتی که سرقت در شرایط حد صدق نکند ولی تمام شرایط زیر را داشته باشد مرتکب به آن به 5 تا 20 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود :
- جرم سرقت در شب حادث شود.
- سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
- یک یا چند نفر از سارقین مسلح به سلاح مخفی یا ظاهر باشند.
- سارقین از دیوار بالا رفته باشند یا کلید ساخته باشند و یا حرز را شکسته باشند و یا خود را به عنوان کارمند دولتی معرفی کرده باشند.
- در ضمن سرقت کسی هدف آزار و تهدید قرار گرفته باشد.
4.سرقت مسلحانه از منازل : اگر یک یا چند نفر اقدام به سرقت منزلی نمایند در حالی که یک نفر از آنها مسلح باشد یا هیچ یک از آنها مسلح نباشد اما در حین سرقت در صدد هتک ناموس برآید، به مجازات حبس ابد یا اعدام محکوم میشود.حال اگر ساکنان در مقام دفاع از مال یا ناموس برآیند و در همین حین مرتکب قتل یا جرح سارقین شوند، شامل معافیت از مجازات می شوند.
5.سرقت مسلحانه از بانک ها، صرافی ها یا جواهر فروشی ها : در حالی که دو یا چند نفر با برنامه ریزی و نقشه قبلی وجه نقد یا اوراق بهادار و جواهرات را از بانک ها و صرافی ها سرقت کنند در شرایطی که یک نفر از سارقان مسلح به سلاح سرد یا گرم به شکل ظاهری یا مخفی پر یا خالی باشد، خواه از آن استفاده کند یا نه . حامل اسلحه در صورت وقوع سرقت به حبس ابد و در صورت وقوع قتل به اعدام محکوم می شود. اگر بر خلاف میل سارقین هیچ یک از اهداف عینی قتل یا سرقت ممکن نشود به حبس از پنج تا ده سال محکوم می شوند.
6.راهزنی کردن : سارق مسلح و راهزن هرگاه با اسلحه امنیت جاده و مردم را مخدوش کند و سبب رعب و وحشت شود محارب است. در این شرایط مشمول مجازات قطع دست راست یا پای چپ و یا تبعید می شود. اگر سارقی تنها راهزنی کند و محارب قلمداد نشود به 3 تا 15 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود.
- سرقت از موزه ها یا اماکن تاریخی و مذهبی : شخصی که اشیاء،لوازم، مصالح و قطعات و جزئیات آثار فرهنگی را از موزه و نمایشگاه ها و اماکن دولتی و زیر نظر دولت سرقت کند، یا با آگاهی از مسروقه بودن اشیاء اقدام به خرید یا نگهداری از آنها کند به 1 تا 5 سال حبس محکوم میشود.
- سرقت وسایل و متعلقات مربوط به تأسیسات مورد استفاده عموم : این نوع سرقت مشمول مجازات حبس از 1 تا 5 سال می شود. وسایل و لوازمی از قبیل تأسیسات آب، برق، گاز و …
- کیف زنی یا جیب بری : این دست از سرقت ها مجازاتی از 1 تا 5 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق در پی دارد.
- سرقت از مناطق بحرانی و حادثه زده : سرقت از اماکن سیل زده یا جنگ زده یا دچار آتش سوزی و یا از محل حادثه رانندگی، 1 تا 5 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق برای سارق در پی دارد.
- سرقت مقرون به شرایط مذکور در قانون : اگر سرقت جامع شرایط حد نشود و یکی از بندهای زیر را دارا باشد، سارق مستوجب مجازاتی برابر با 6 ماه تا 3 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق است :
- سرقت از محل سونت یا مهیای سکونت، یا در توابع آن یا در اماکن عمومی مانند مسجد، حمام و …
- سرقت از مکانی که در آن درخت، پرچین یا نرده باشد و سارق برای سرقت آن را شکسته باشد.
- سرقت در شب
- سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
- سرقت مستخدم از مال مخدوم. یا مال شخصی را از منزل شخص دیگری که به همراه مخدوم خود به آنجا رفته باشد سرقت کند. یا شاگرد و کارگر باشد و مالی را از محل کار خود شرقت کند. محل کار اعم از خانه، دکان، کارگاه،کارخانه، انبار و …
- سرقت توسط کارکنان هتل، مسافرخانه، کاروان سرا و کسانی که به واسطه شغل خود اموال دیگران در دسترس آنهاست.
- سرقت یا استفاده غیر مجاز از آب، برق، تلفن، گاز : اگر شخصی بدون پرداخت حق انشعاب یا اخذ آن از منابعب چون آب، برق، تلفن، گاز استفاده کند، علاوه بر جبران خسارت مستوجب حبس تا 3 سال خواهد شد.
13.مداخله در خرید و فروش اموال مسروقه : سارقین با انگیزه تبدیل مال مسروقه به وجه نقد اقدام به سرقت می کنند. به همین دلیل است که جلوگیری از خرید و فروش اموال مسروقه در پیشگیری از جرم سرقت مؤثر است. قانون برای اشخاصی که مالی را با وجود قرائن اطمینان آور از اینکه مالی در نتیجه جرم سرقت به دست آمده، آن را مخفی یا قبول کند و یا آن را مورد معامله قرار دهد، مجازاتی برابر با حبس از شش ماه تا 3 سال و تا 74 ضربه شلاق مقرر کرده است. همچنین اگر متهم معامله مال مسروقه را پیشه خود قرار داده باشد، به حداکثر مجازات می رسد.
وظیفه سارق در مقابل مال باخته
دادگاه در کلیه موارد جرم سرقت علاوه بر تعیین مجازات، سارق را ملزم و محکوم به رد (بازگرداندن) عین مال به سرقت برده میدارد و اگر عین مال موجود نباشد سارق می بایست مثل مال یا بهای آن را به مال باخته پرداخت کند.
حال اگر سارق عین مال یا بهای آن را برنگرداند، اگر مالی از او در دسترس باشد ضبط و به میزان محومیت از آن به نفع مال باخته مصادره می شود. در غیر این صورت مال باخته می تواند تا زمان پرداخت تقاضای حبس سارق را داشته باشد حتی اگر مجازات محکوم تمام شده باشد.
شکایت کیفری جرم سرقت
1.همواره توصیه می شود با یک وکیل مشورت کنید، چرا که حضور یا عدم حضور وکیل در جریان پرونده های کیفری جرم سرقت در نتیجه آن اثر گذار است.
2.تنظیم شکایت جرم سرقت
3.اختیار وکیل متخصص سرقت جهت عدم نیاز به حضور شاکی در دادگاه
- مدارک لازم برای شکایت جرم سرقت
1.مدارک شناسایی از قبیل شناسنامه و کارت ملی
2.ارائه اسناد و مدارک مبنی بر وقوع سرقت
کلام آخر
جرم سرقت، انواع سرقت و شرایط تحقق آن به تفصیل شرح داده شد. چنانچه در جریان پرونده جرم سرقت قرار دارید توصیه می شود با وکلای وکیل24 تماس برقرار و مشاوره تخصصی در رابطه با پرونده کیفری سرقت دریافت کنید.
