فروش مال غیر

فروش مال غیر از جرم انگاری تا مجازات

فروش مال غیر اصطلاحاً جرم کلاهبرداری محسوب می شود ولی به صورت نهفته و در تعریف آن می توان گفت انتقال نامشروع و غیر قانونی هر نوع مال متعلق به غیر چه عیناً موضوع انتقال باشد چه منفتاً توسط افراد اعم از حقیقی و حقوقی به دیگری با سوء نیت و مهیا کردن مقدمات قبلی در قالب عقود به منظور تحصیل منافع مادی به ناحق را جرم انتقال مال غیر می گویند. در این موضوع منقول و غیر منقول بودن مال نیز تفاوتی ایجاد نمی کند و در هر دو مورد در غیر قانونی بودن این عمل شکی نیست. فروش مال غیر بدون مجوز در واقع حکم کلاهبرداری را دارد و با این نکته که در فروش مال غیر وسایل متقلبانه برای بردن مال غیر استفاده می شود. مطابق ماده یک قانون مجازات در مورد انتقال مال غیر مصوب سال 1308 آمده است کسی که مال غیر را با آگاهی از اینکه مال تحت تملک دیگری است به نحوی از انحاء عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل نماید، کلاهبردار محسوب شده و به مجازات مقرر برای این جرم محکوم خواهد شد.

ارکان جرم فروش مال غیر

رکن قانونی )

به موجب قانون مصوب 1308و همینطور رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور مجازات جرم انتقال مال غیر تابع مجازات مصرحه در ماده یک قانون تشدید مجزاتمرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب سال 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظارم در رابطه با مرتکبین جرم انتقال مال غیر است. چنین می توان گفته که رکن قانونی جرم انتقال مال غیر از ترکیب دو قانون مصوب 1308 و 1367 حاصل می شود.

رکن مادی )

جرم فروش مال غیر نیازی به وسایل متقلبانه یا اغفال مالباخته و سپس تسلیم مال با رضایت او به کلاهبردار ندارد. در این جرم بزه دیده لزوماً در صحنه حضور ندارد تا اغفال گردد، بنابراین انتقال مال غیر توسط مرتکب کفایت می کند. رکن مادی این جرم به همین ترتیب برقرار می شود و اگر قولنامه ای در میان باشد، فروش مال غیر با قولنامه و امضای آن در واقع همان رکن مادی را محقق می کند.

رکن معنوی )

رکن معنوی جرم فروش مال غیر همان سوء نیت و عمدی بودن این عمل است. به این معنی که فرد ابتدا قصد انتقال مال غیر را دارد و پس از آن اقدام به انتقال می کند. اما شخصی که بدون قصد قبلی و سهواً مال دیگری را انتقال داده باشد برای این جرم مجازات نخواهد شد.

اثبات جرم فروش مال غیر

در حقیقت ضرر و زیان شرطی است که موجیب تحقق جرم فروش مال غیر می شود. به همین دلیل باید سوء نیت برای ورود ضرر توسط مرتکب به اثبات برسد و همچنین باید محرز شود که مرتکب با اراده خویش به این عمل دست زده است و نه از روی اجبار شخص دیگری. با اثبات و تحقق این شرایط می توان جرم فروش مال غیر را ثابت و بر علیه مرتکبا طرح دعوی کرد.

اثبات مالکیت در فروش مال غیر

وقتی که فردی با عنوان مالک مدعی می شود که مالی که متعلق به وی بوده است در جریان یک معامله فروش مال غیر به دیگری واگذار شده است، باید برای طرح شکایت در مراجع قضائی دلایل و مدارکی ارائه دهد که مالکیت وی را بر مال به اثبات برساند و همچینین مدارکی مبنی بر عدم رضایت وی از انتقال مال توسط شخص دیگر نیز برای ارائه به دادگاه در اختیار داشته باشد. اسناد و مدارک می تواند اعم از اسناد مکتوب یا شهادت شاهد فروش مال غیر و … باشد. با ارائه مجموعه این مستندات شاکی می تواند مالکیت خود بر مال را محرز کند.

خسارت فروش مال غیر

متضررین از هر جرمی همان بزه دیده یا قربانی است می تواند به علت ورود خسارت و ضرر جبران آن را از محکمه درخواست نماید. در همین راستا ماده 10 قانون مقرر کرده است که بزه دیده کسی است که از وقوع جرم متحمل خسارت شده است در این جا مالک و خریدار در جرم فروش مال غیر، اگر از متهم شکایت نماید در واقع متهم را تحت تعقیب کیفری قرار دهد شاکی نام میگیرد. همچنین اگر او خواستار جبران ضرر و زیان خود باشد، تحتح عنوان مدعی خصوصی شناخته می شود. با این تعریف کسانی حق مطالبه خسارت دارندکه مطابق قانون ذی نفع، ذی صلاح و یا ذی سمت باشند. البته شرط حق مطالبه خسارت در جرم فروش مال غیر این است که مدعی از وقوع جرم بی اطلاع باشد.

اگر مالی که به فروش رسیده است بدون اذن مالک آن به دیگری منتقل شده باشد و مالک به این معامله رضایت نداشته باشد، به غیر از جزای مرتکب تمام معاملات آن مال قابل ابطال است. اگر انتقال گیرنده از واقعیت موضوع اطلاع نداشته باشد می تواند مبلغی را که بابت مال پرداخته است و خساراتی که به وی وارد شده است و همچنین میزان کاهش ارزش مبلغ پرداختی به نرخ روز را از مرتکب طلب کند.

خسارت فروش مال غیر به این معناست که از وقوع این جرم ضرر و زیان مالی به شخص یا اشخاصی وارد شده است. به موجب ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری ارتکاب جرم فروش مال غیر می تواند موجب طرح دو دعوا شود که یکی از آنها مطالبه ضرر و زیان وارده از جرم است. در این خصوص دادگاه بررسی می کند که چه میزان ضرری و به چه کسی وارد شده است، تا در نتیجه آن با اثبات انتساب جرم به متهم وی را مکلف به جبران خسارت فروش مال غیر کند.

تقاضای خسارت فروش مال غیر به این نحو است که اگر فردی به دیگری ضرری وارد کند باید جبران خسارت کند. در جرم فروش مال غیر مالک اصلی طلب جبران خسارت از متهم می کند. حال اگر خریدار مال از وقوع جرم مطلع نبوده باشد تنها مجرم محکوم به پرداخت خسارت است. خریدار ناآگاه نیز پس از اثبات ناآگاهی وی در دادگاه می تواند به همین ترتیب ضرر و زیان خود را از مجرم طلب کند.

دادگاه کیفری مرجع صالح رسیدگی به دعوی خسارت فروش مال غیر است. بزه دیده می تواند با ارائه دادخواست به این دادگاه از محضر آن طلب جبران خسارت از مرتکب نماید.

خودرو در فروش مال غیر

وقتی خودرو در بحث فروش مال غیر وارد می شود در حقیقت موضوع در حوزه اموال منقول است. اموال غیر منقول آن دسته از اموالی هستند که می توان بدون آسیب زدن به اصل آن مال را جابجا کرد. چنانچه خریدار از انتقال مال غیر در این جا خودرو آگاهی داشته باشد به عنوان معاون جرم شناخته و مجازات خواهد شد. مالک خودرو نیز ظرف مدت یک ماه از حصول اطلاع از انجام معامله می بایست با تسلیم اظهارنامه ای مبنی بر مالکیت خود بر خودرو به خریدار آگاهی لازم را بدهد و در غیر این صورت خود او نیز مجرم شناخته می شود.

فروش مال غیر مال مشاع

مال مشاع به این معنی است که یک مال چند مالک داشته باشد. شرکاء حق انتقال سهم مشاع یکدیگر را بدون رضایت و اطلاع به دیگری انتقال دهند. انتقال مال مشاع نیز در واقع مصداق جرم فروش مال غیر است. همینطور با نظر به ماده 117 قانون ثبت فروش مال غیر در اموال مشاع در شرایطی که در مرحله اول با سند عادی به فردی و بعد از آن در مرحله دوم فروش آن با سند رسمی مال به فرد سومی انجام گیرد، در واقع موردی از معامله معارض است. در معاملات معارض فروشنده در معامله دوم دیگر مالکیت بر مال ندارد و در واقع خود را به دروغ مالک معرفی می کند و مالی را که به او متعلق نیست به دیگری منتقل می کند. معامله معارض به وضوح از مصادیق تقلب و جعل عنوان است و از این نظر به کلاهبرداری شباهت دارد.

فروش مال غیر و تفاوت آن با معامله فضولی

تفاوت این دو مقوله در این است که در معامله فضولی فروشنده نیت ورود ضرر به مالک را ندارد حتی گاهاً ممکن است قصد فروشنده برای کسب سود بیشتر برای مالک باشد، اما در فروش مال غیر ورود ضرر و زیان به مالک با قصد قبلی توسط فروشنده برنامه ریزی شده است. دعوی فروش مال غیر را می توان از طریق مراجع کیفری پیگیری کرد.

فروش مال غیر و تفاوت آن با معامله معارض

با استناد به مقررات ماده 117 قانون ثبت مصوب 1310 و رویه قضائی، معامله معارض معامله ای است که مالک به موجب سندی رسمی نسبت به عین یا منفعت مال انجام گرفته است در حالی که با واگذاری سابق آن مال طی یک سند رسمی یا عادی در تضاد و تعارض باشد. در معامله معارض فروشنده مالکیت مال را به فرد دیگری انتقال می دهد، در حالی که پیش از آن در معامله دیگری مال را به شخص دیگری واگذار کرده است. در واقع یعنی سمت مالکیت را به دروغ به خود اطلاق کرده است حال آن که دیگر مالکیتی بر مال ندارد و این عمل تقلب و جعل عنوان است.

مجازات فروش مال غیر

مطابق ماده 238 قانون مجازات عمومی، انتقال دهنده مال غیر که با آگاهی از اینکه مال متعلق به دیگری است و به صورت غیر قانونی مرتکیب این عمل شود مشمول مجازات جرم کلاهبرداری شده و محکوم خواهد شد. فروش مال غیر در قانون مصوب سال 1390 مرتکب علاوه بر رد مال به پرداخت تأدیه خسارت فروش مال غیر محکوم می شود، این قانون در واقع به عنوان ضمانت اجرای کیفری این جرم در نظر گرفته شده است و در نتیجه آن به مرتکب صفت متقلب اطلاق می گردد. همینطور انتقال گیرنده که طرف دیگر این معامله بوده است، اگر از عدم مالکیت انتقال دهنده آگاه باشد نیز متقلب خوانده می شود. اگر مالک پس از وقوع معامله مطلع شود و تا یک ماه بعد از تاریخ حصول اطلاع از انجام معامله اظهاریه ای برای ابلاغ به انتقال گیرنده و آگاه کردن او از مالکیت خود به اداره ثبت یا دفتر اسناد یا یکی از دوائر دگیر دولتی تسلیم نکند به جرم معاونت در جرم مورد پیگرد قرار می گیرد.

نحوه شکایت از فروش مال غیر

برای اثبات مالکیت، مالک باید مدارکی نظیر سند مالکیت یا مبایعه نامه مبنی بر تعلق مال به فروش رسیده به وی را ارائه کند. پس از آن فرد می بایست مدارکی که مبین انتقال مال به دیگری توسط شخص مورد نظر است را تهیه و ضمیمه شکایت کند. همچنین پیش از طرح شکایت باید منقول یا غیر منقول بودن مال را مشخص کند. منقول یا غیر منقول بودن مال از این جهت دارای اهمیت است که  اگر مالی که به فروش رسیده است غیر منقول باشد باید در دادگاهی در محل وجود یا ثبت مال طرح شکایت نمود. اما اگر مال منقول باشد باید در محلی که فروشنده مال غیر سکونت دارد شکایت طرح شود. اگر شخص مجهول المکان باشد شاکی می تواند در محل سکونت خود اقدام به طرح شکایت نماید.

بعد از آن که اسناد و مدارک لازم برای شکایت و محل طرح آن مشخص گردید، شاکی باید با مراجعه به دفاتر خدمات قضائی و پرداخت هزینه دادرسی شکایت خود را ثبت کند. پس از ثبت شکایت در دفتر خدمات قضائی ، این دفتر پرونده را به دادگاه صالح ارجاع می دهد. پس از وصول پرونده به دادگاه آن را به یکی از شعب ارسال می کند. در شعبه پس از تعیین وقت رسیدگی به پرونده مراتب از طریق پیامک به شاکی اطلاع داده می شود تا در زمان مقتضی در دادگاه حضور داشته باشد و در دفاع از ادعای خویش برخیزد.

شاکی یا وکیل کیفری وی در دفاع از ادعای شاکی مبنی بر فروش مال غیر بیان می دارد که نظر به ارائه ادله اثباتی دعوی نظیر ارائه سند رسمی یا مبایعه نامه ای که متهم به دورغ آن را به نام خود تنظیم کرده است و یا با استناد به شهادت شهود، متهم مرتکب جرم فروش انتقال مال غیر شده است. به این ترتیب ادعای خود را به دادگاه اثبات می نماید.

مهلت شکایت فروش مال غیر

در دعاوی فروش مال غیر مرور زمان به این معنی است که شاکی چه مقدار مهلت برای طرح شکایت خود دارد. اگر شاکی در آن مدت نسبت به تنظیم و تقدیم و شکایت خود به محکمه اقدام نکند دیگر فرصت طرح شکایت ندارد. ماده 19 قانون مجازات اسلامی درجات جرائم بر مبنای مجازات های آن ها را گردآوری کرده است. تا پیش از تصویب قانون کاهش مجازات های حبس تعزیری جرم انتقال و فروش مال غیر مجازاتی برابر 1 تا 7 سال حبس در پی داشت و مشمول گروه جرائم غیر قابل گذشت بود. پس از تصویب قانون مذکور این جرم تبدیل به جرمی قابل گذشت شد که می تواند با رضایت شاکی پرونده کیفری با موضوع اتهامی مختومه گردد. البته این در شرایطی است که نصاب مالی مقرر از قرار 100 میلیون تومان به عنوان ارزش مال موضوع جرم رعایت شود، در غیر این صورت همچنان غیر قابل گذشت است.

در جرم فروش مال غیر مرور زمان از نظر مهلت شکایت شاکی مطابق ماده 106 قانون آیین دادرسی کیفری یک سال از تاریخ وقوع جرم یا آگاهی شاکی از وقوع جرم است.

قابل ذکر است که مرور زمان می تواند تعقیب جرائم موجب تعزیر را متوقف کرده و امکان تعقیب را از میان بردارد. لذا اگر از تاریخ وقوع جرم یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضاء مدت مقرر در قانون اقدام دیگری صورت نگیرد قرار موقوفی صادر می شود. از همین رو مرور زمان تعقیب جرم انتقال و فروش مال غیر از حیث تعقیب به موجب بند پ ماده 105 قانون مجازات اسلامی 7 سال است. یعنی پس از پایان مهلت 7 ساله از تااریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی در مورد جرم فروش مال غیر قرار موقوفی صادر می شود.

حال اگر پس از گذشت 10 سال از قطعی شدن حکم اجرا نشود، مطابق بند پ ماده 107 قانون مجازات اسلامی ، مجازات مورد حکم قابلیت اجرایی خود را از دست داده و از محکوم سلب می شود.

مجازات سردفتر همدست در ارتکاب جرم فروش مال غیر

در شرایطی که مشارکت سردفتر در جرم فروش مال غیر ثابت شود، مجازات او همانند فرد کلاهبردار است. در غیر این صورت اگر محرز شود که اقدامی در جهت تسهیل کلاهبرداری انجام داده است مجازاتی مطابق معاون جرم برای وی در نظر گرفته شده است. ولی اقدام غیر عمدی خلاف قانون توسط فرد سردفتر سبب اخذ خسارت از او می گردد.

دفاع در برابر اتهام فروش مال غیر

زمانی که مالک مدعی می شود که مالش توسط دیگری به فروش رسیده است وظیفه دارد ادعای خود را اثبات کند. در وهله اول شاکی می بایست مالکیت خود بر مال و سپس فروش مال توسط متهم را اثبات کند. در مقابل متهم نیز باید در برابر اتهام فروش مال غیر از خود دفاع کند.

در این پرونده کیفری پس از تنظیم شکواییه، طرح شکایت و استماع اظهارات شاکی و همچنین ارائه ادله از سوی شاکی، متهم احضار شده تا به دفاع از خویش بپردازد. متهم یا وکیل کیفری وی باید مدارک و مستنداتی ارائه کنند که مدارک شاکی را از درجه اعتبار ساقط کند. به طور مثال اینکه متهم مبایعه نامه یا سند را امضا ننموده و امضای وی جعلی است.

بهترین دفاع در برابر اتهام فروش مال غیر دفاعی است که دربردارنده ماهیت و مفاد ادعای مطرح شده از جهت اثبات باشد، فارغ از آن که ادعای مطروحه از طرف متهم باشد یا شاکی. از همین رو شاکی باید اثبات کند که جرم فروش مال غیر محقق شده است. در طرف دیگر متهم نیز باید ثابت کند مرتکب جرم فروش مال غیر نشده و نتیجه آن به او منتسب نیست.

قوانین مرجع جرم فروش مال غیر

ماده اول )
کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحاء عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند کلاهبردار‌ محسوب و مطابق ماده 238 قانون عمومی محکوم می‌شود. همچنین است انتقال‌گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده باشد.

‌چنانچه مالک از وقوع معامله مطلع شده و تا یک ماه پس از حصول اطلاع اظهاریه برای ابلاغ به انتقال گیرنده و آگاه کردن او از مالکیت خود به اداره ثبت‌اسناد یا دفتر بدایت یا صلحیه یا یکی از دوائر دیگر دولتی تسلیم ننماید معاون جرم محسوب خواهد شد. هر یک از دوائر و دفاتر فوق مکلفند در‌مقابل اظهاریه مالک رسید داده آن را بدون فوت وقت به طرف برسانند.

ماده دوم )

نسبت به انتقالاتی که به طریق فوق قبل از اجرای این قانون واقع شده است هر یک از انتقال دهنده – انتقال‌گیرنده یا مالک باید به ترتیب‌ذیل عمل کنند :

‌انتقال دهنده موظف است در ظرف مدت سه ماه از تاریخ اجرای این قانون یا مالک را وادار به تنفیذ انتقال نموده و یا خسارات وارده بر انتقال‌گیرنده و مالک را‌ جبران کند.

‌انتقال‌گیرنده‌ای که در حین وقوع انتقال عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده بوده ملزم است در ظرف مدت سه ماه مذکور خسارات وارده بر مالک را جبران‌ کند.

‌مالکی که از انتقال مال خود مطلع بوده یا بشود مکلف است در ظرف سه ماه از تاریخ اجرای این قانون اگر در صورتی که قبل از این قانون مطلع شده باشد
و‌از تاریخ حصول اطلاع در صورتی که بعد از اجرای این قانون آگاه شود انتقال‌گیرنده یا قائم‌مقام قانونی او را به طریق مذکور در ماده فوق از مالکیت‌ خود مستحضر کند.

جلوگیری از وقوع جرم فروش مال غیر

در جهت پیشگیری از کلاهبرداری توسط دیگران توصیه می گردد اشخاص از انجام معاملاتی که فاقد سند و ثبت رسمی هستند خودداری کرده و از این طریق فرصت کلاهبرداری را از سودجویان سلب کنند. البته دولت نیز برای جلوگیری از بروز کلاهبرداری و فروش مال غیر اقداماتی انجام داده است، راه اندازی سامانه الکترونیکی جهت ثبت معاملات و اموال با استفاده از دریافت کد رهگیری از این دست اقدامات است. همچنین بهتر است افراد با مشاوران حقوقی و وکلای با تجربه، پیش از انجام معامله مشورت نمایند.

شکایت از فروش مال غیر توسط وکیل چه مزایایی دارد؟

• شاکی الزامی به حضور در محکمه ندارد.
• با داشتن وکیل مدت زمان تاییدیه جرم فروش مال غیر بسیار کاهش می یابد.
• اگر فروش مال توسط دلال باشد وکیل می تواند اموال فرد دلال را نیز توقیف کند.
• وکیل قادر است برای جبران ضرر و زیان موکل و محکومیت فرد کلاهبردار اقدام کند.
• وکیل می تواند رضایت و یا عدم رضایت شاکی را اعلام کند و احتیاجی به حضور شاکی برای اعلام رضایت نیست. توجه کنید رضایت شاکی تنها عامل تخفیف در مجازات است.

کلام آخر

وکلای گروه وکیل24 با تجربه کافی در دعاوی نظیر انتقال مال غیر، فروش مال غیر، انتقال اموال مشاع و … می توانند متقاضیان را تا حصول نتیجه همراهی نمایند. از همین رو توصیه می شود که برای شکایت یا دفاع با موضوع فروش مال غیر با شماره تلفن های مجموعه تماس حاصل نموده و مسائل خود را مطرح نمایید.