حکم رشد چیست؟
حکم رشد یعنی فرد صغیر بتواند بر امور مالی خود مسلط شود. قانونگذار اعمال و اقدامات افرادی را که به سن رشد نرسیده اند را معتبر نمی داند. حال اگر فردی قبل از سن قانونی اقدامات مالی نظیر خرید، فروش و … انجام دهد می بایست با مراجعه به دادگاه تقاضای صدور حکم رشد کند. به عبارت دیگر دادگاه با ملاحظه و بررسی جوانب مختلف، به درخواست صغیر مدعی رشد مبنی بر توانایی اداره امور خود، رسیدگی و حکم لازم را صادر می کند. دادگاه طی بررسی شرایط صغیر از وی سؤالاتی را می پرسد و یا برای تعیین سن و تشخیص رشد وی را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد. گفتنی است که درخواست حکم رشد فقط در ارتباط با امور مالی است، زیرا حقوق طفل یا صغیر در امور مالی همواره در معرض خطر است، همچنین در امور غیر مالی مانند ازدواج نیازی به درخواست حکم رشد نیست.
مدارک لازم برای درخواست حکم رشد
- کارت ملی و شناسنامه
- مدارک اثبات کننده رشد مانند استشهادیه
- فرم درخواست صدور حکم رشد
مزایای داشتن حکم رشد
صغیر می تواند بعد از اینکه حکم رشد خود را از دادگاه کسب کرد در کلیه امور مالی و غیر مالی خود از جمله ارث، خرید و فروش اموال، طلاق و … دخالت کند. البته حکم رشد در اخذ گواهینامه و موضوع حضانت همینطور ازدواج نقشی ندارد.
لغو حکم رشد
برخی اوقات قیم یا والدین می خواهند حکم رشد را لغو کنند چرا که تصمیمات فرد در امور مالی خود دیگر عقلانی یا منطقی نیست. در این شرایط باید با مراجعه به دادگاه تقاضای لغو حکم رشد نمایند. دادگاه نسبت به این درخواست با استعلام از کارشناسان پزشکی قانونی در مورد معاینات متفاوت رشد عقلی فرد جهت اداره امور مالی خود، تصمیم لازم را مبذول و در راستای آن حکم صادر می کند.
در صورتی که حکم رشد لغو شود، مجدداً با فرد مانند اصغار رفتار می شود، که به تبع آن دیگر اجازه تسلط بر اموال و انجام امور اجرایی در رابطه با آن را نداشته و قیم یا ولی وی می تواند در این امور تصمیم گگیرنده باشد.
متقاضیان زیر 18 سالی که جهت انجام امور خروج از کشور، انحصار وراثت، دریافت وام ازدواج و … خواستار دریافت حکم رشد هستند، می توانند با مراجعه به یکی از مراجع قضائی یا ثبت احوال درخواست خود را ارائه دهند.
درخواست حکم رشد و احراز آن توسط پزشکی قانونی
خدمات پزشکی قانونی تنها با نامه معتبر صادره از مراجع قضائی ارائه می شود. رسیدگی به حکم رشد نیز از این قاعده مستثنی نیست. متقاضی باید با همراه داشتن نامه قضائی به یکی از مراکز پزشکی قانونی مراجعه کند. مراجع ذیربط قضائی نیز می توانند به پزشکی قانونی درخواست استعلام تعیین سن دهند.
زمانی که افراد در مورد مطابقت سن شناسنامه ای با سن واقعی خود دچار مشکل هستند، نیاز به تعیین سن مطرح می شود. متقاضیان این امر بر این باورند که سنی که در شناسنامه آنها درج شده است، بیشتر یا کمتر از سن واقعی خودشان است، حتی برخی از این متقاضیان فاقد مدارک هویتی هستند مانند اتباع بیگانه و افراد بی سرپرست.
پزشکی قانونی در خصوص تشخیص رشد و اعلام نظر کارشناسی در این مورد، فرد را نظر رشد عقلی و جسمی تحت معاینه قرار داده، به این صورت که بعد از معاینه ظاهری و در صورت لزوم معاینه دندان ها و گراف استخوانی را به عمل می آورد. در نهایت مطابق با شرایط نتیجه را به مراجع قضائی اعلام می کند.
مراحل درخواست صدور حکم رشد
متقاضی درخواست حکم رشد ابتدا باید به دادگاه محل سکونت خود مراجعه کند. همجنین می تواند زیر نظر وکیل مجرب دادخواست خود را به دادگاه ارائه کند، دادگاه با بررسی جوانب حکم لازم را صادر می کند. فرد پس از صدور حکم رشد می تواند بر امور مالی خود تسلط کامل داشته باشد و برای انجام آنها به شخص واسطه ای نیاز ندارد.
توصیه می شود درخواست حکم رشد زیر نظر یک وکیل و در یکی از مراکز خدمات قضائی پیگیری شود. بررای ااین منظور متقاضی باید شناسنامه و کارت ملی خود را ضمیمه درخواست کند. به علاوه وجود مدارکی که دال بر صحت ادعای متقاضی باشد نیز توصیه می شود، از جمله این ودارک می توان به استشهادیه مبنی بر صلاحیت انجام امور مالی توسط متقاضی اشاره کرد.
بعد از طی مراحل فوق دادگاه برای رسیدگی به دادخواست و استماع دلایل متقاضی برای رشادت، وقت تعیین کرده و آن را به فرد ابلاغ می کند. در جلسه دادگاه پس از بررسی ادله و شواهد در خصوص درخواست حکم رشد تصمیم لازم اتخاذ و حکم مربوطه صادر می شود. البته بعضاً دیده شده که دادگاه با تعیین وقت قبلی خواستار حضور نزدیکان متقاضی است تا از آنان تسئیل نماید. همچنین گاهی دادگاه متقاضی را به پزشکی قانونی ارجاع داده و از این مرجع در خصوص رشد یا عدم رشد وی استعلام می کند.
پس از طی مراحل رسیدگی و بررسی دادگاه با احضار متقاضی به جلسه و طرح پرسش از وی در خصوص رشادت وی تصمیم نهایی را اتخاذ می کند. دادگاه اگر شخص را واجد شرایط رشد و اهلیت بشناسد حکم رشد را صادر می کند.
از آنجا که قاضی دادگاه متقاضی را در مورد امور مالی مورد سؤال قرار می دهد، بهتر است طی این جلساات دادگاه از حضور یک وکیل مورد اعتماد بهره برد. برای این منظور همواره می توانید با گروه وکلای وکیل24 در تماس باشید.
قاضی برای صدور حکم رشد چه سؤالاتی را مطرح می کند؟
نمی توان تأثیر پاسخ ههای منطقی و عاقلانه به سؤالات قاضی را، بر حصول نتیجه انکار کرد. فلذا متقاضی باید برای پاسخ به سؤالات قاضی آمادگی لازم را داشته باشد، چرا اکثر این پرسش ها در زمینه امور مالی است. برخی از این سؤالات عبارتند از:
قیمت سکه و ارز و نوسانات آن در طی سال های اخیر، تفاوت کارت هوشمند با کارت ملی، تفاوت ثبت نام خودرو و خرید ان از بازار آزاد، خرید حضوری یا اینترنتی یک شیء گران قیمت، نحوه مدیریت یک مبلغ فرضی، چک و نحوه استفاده از آن و …
صغیر و درخواست حکم رشد
ماده 1210 قانون مدنی در تبصره 2 مقرر کرده است که صغیر برای رسیدگی به امور مالی خود باید هم به سن بلوغ رسیده باشد و هم رشد خود را اثبات نماید، در غیر این صورت صغیر محجور شناخته می شود و اختیار عمل و دخل و تصرف در امور مالی از وی سلب می شود.
حجر به این معنی است که فرد از تصرف در اموال و حقوق مالی خود اعم از نکاح ، بیع و … منع می شود. محجورین بر سه دسته هستند کسانی به سن قانونی نرسیده اند، مجنونین، افراد غیر رشید. این افراد برای انجام امور مالی خود نیاز به ولی و قیّم دارند، البته بعد از رسیدن به سن بلوغ نمی توان فرد را به عنوان جنون یا عدم رشد محجور قلمداد کرد.
صغیر کیست؟
صغیر در لغت به معنای شخصی است که به سن بلوغ نرسیده باشد. صغیر در قانون معنای خاص خود را دارد، که در دو دسته تعریف می شود :
1. صغیر ممیّز : کودک نابالغی که از قوّه درک و تمییز نسبی برخوردار است و می تواند ضرر را از نفع تشخیص دهد.
2. صغیر غیر ممیّز : کودک نابالغی که از قوّه درک و تمییز نسبی برخوردار نیست و سود را از زیان تشخیص نمی دهد. در این صورت مجوز انجام هیچ عمل اجرایی در رابطه با حقوق مالی یا غیر مالی خود را به صورت مستقل ندارد و فاقد اراده حقوقی محسوب می شود.
سن بلوغ : به موجب ماده 1210 قانون مدنی سن بلوغ پسران پانزده سال تمام قمری و برای دختران 9 سال تمام قمری است.
توجه شود که در امور غیر مالی فقط بلوغ شرط است و در صورت اثبات بلوغ، صغیر می تواند در رابطه با امور غیر مالی مثل نکاح یا طلاق و … به صورت مستقل تصمیم بگیرد. اما برای تصرف در امور مالی، صغیر باید رشد خود را احراز و حکم رشد دریافت کند. به همین دلیل است که صغیر بعد از رسیدن به سن بلوغ نیازمند آن است که رشد خود را ثابت کند. برای کسب اطلاعات بیشتتر در این رابطه می توانید مقاله رفع حجر را مطالعه نمایید، چرا که به تفصیل به این موضوع پرداخته است.
درخواست صدور حکم رشد دختر برای حضانت
برای این منظور ابتدا متقاضی باید دادخواستی مبنی بر درخواست حکم رشد را به دادگاه تقدیم کرده و بعد ار آن با ارائه نامه صادره از مرجع قضائی به پزشکی قانونی مراجعه و معاینات را بگذراند. در پزشکی قانونی با معاینه بالینی و ظاهری دختر و پس از آن با بررسی وضعیت روانی وی نسبت به رشادت یا عدم رشادت او تصمیم گیری کرده و نتیجه به دادگاه ارسال می شود. این فرایند بین دو تا سه ماه به درازا می کشد.
تأثیر مذهب متقاضی بر اخذ حکم رشد
از آنجا که موضوعاتی چون رشد، طلاق، نکاح، بلوغ و مواردی از این دست جزء احوالات شخصی فرد محسوب می شود، برای اتخاذ تصمیم و اجرای قواعد در این موارد به مذهب وی رجوع کرد. البته مبنای این مقاله بر قواعد مذهب شیعه اثنی عشری است، چرا که اکثریت جمعیت کشور پیرو این مذهب هستند، اما قانون در خصوص اقلیت ها نیز به مذهب آنان رجوع کرده است.
برای نمونه دختران و پسران در دین زرتشت در 15 سالگی به بلوغ می رسند. در دین یهود پسران 13 سالگی و دختران 12 سالگی بالغ محسوب می شوند. همچنین در مذهب تسنن که خود بر 4 گروه تقسیم می شوند سن بلوغ به روایت زیر است :
مذهب سنی مالکی : اتمام 18 سال برای پسران و دختران
مذهب سنی حنبلی : اتمام 15 سال برای پسران و دختران
مذهب سنی حنفی : اتمام 15 سال برای دختران و پسران
مذهب سنی شافعی : اتمام 15 سال برای دختران و پسران
دادخواست حکم رشد از منظر حقوقی
زمانی که فرد صغیر به دادگاه دادخواست صدور حکم رشد تقدیم می کند در واقع یک دعوای مالی را اقامه کرده است که لازم است برخی نکات حقوقی در آن رعایت شود. ابتدا این که این دعوی از دسته دعاوی مالی است و باید هزینه آن بر این اساس پرداخت شود، در ادامه این که فرد خواهان می بایست مذهب خود را دادگاه بیان کند. چنان که پیشتر گفته شد، رشد هر کس بنابر مقررات مذهبی خود وی سنجیده می شود.
از دیگر نکات این دست از پرونده ها این است که طرفین دعوی در این دادخواست به خواسته فرد محجور و با خوانده قیم و یا ولی قهری یا مدعی العموم و یا دادستان است. اگر صغیر قیم نداشته باشد و هیچ سرپرستی نداشته باشد، دادستان یا مدعی العموم مدافع حقوق اوست. بنابراین در دعوای طرح شده خوانده می تواند مدعی العموم باشد. نکته مهم دیگری که مطرح است در صورت حکم پایان محجوریت فرد این حکم لازم الاجرا است و بلافاصله امور مالی تحت تسلط وی قرار خواهد گرفت.
کلام آخر
وکیل24 چون همیشه پیشنهاد می کند در جریان درخواست حکم رشد از حضور یک وکیل مجرب در پرونده بهره مند شوید، چرا که درخواست حکم رشد و حصول نتیجه نیازمند مشاوره تخصصی است.
