مهریه چیست؟
مهریه مالی قابل تملک است که به موجب عقد نکاح براساس ضوابط شرع و آداب رسوم می بایست مرد به زن پرداخت کند. مهریه با عناوینی چون صداق، صداقیه، کابین و قرض نیز نام برده میشود. زوجین می توانند هنگام عقد شخصی را به عنوان ضامن پرداخت مهر تعیین کنند یا جهت وصول آن تضمین رد و بدل کنند. همچنین مهریه از طریق وراثت قابل انتقال و مطالبه است.
به موجب قانون 1080 الی 1087 در تعیین میزان صداق هر دو طرف یعنی زوج و زوجه بر میزان مبلغ مهریه توافق داشته باشند.به این دلیل که اگر مرد از مبلغ معیّن شده رضایت نداشته باشد و ثابت کند که صداق توسط خانواده ها مقرر شده است، می تواند از پرداخت آن امتناع کند.
مهریه در سند ازدواج به دو صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه میتواند ثبت شود. صداق عندالمطالبه به این معنی است که به محض انعقاد عقد ازدواج زوجه میتواند آن را از زوج طلب کند و مالک آن شود.اما در مهریه عندالاستطاعه زن باید ثابت کند که مرد توانایی پرداخت کامل آن را دارد.
قانون مهریه
مهریه به هر مبلغی امکان وصول دارد. اما به موجب ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بازداشت مرد در خصوص مهر صرفاً تا میزان 110 عدد سکه بهار آزادی یا معادل آن میسر می باشد.چنانچه زوج توان پرداخت آن یا اموالی برای توقیف داشته باشد بیش از 110 سکه از مهریه زن نیز قابل وصول است.زوجه مختار است هر زمان که بخواهد نسبت به وصول مهر خود اقدام کند. برای این منظور زن می تواند با تقدیم دادخواست و سند ازدواج به دادگاه خانواده و یا با ارائه درخواست به اداره اجرای ثبت اقدامات لازم را انجام دهد. حتی زن میتواند مرد را ممنوع الخروج کند.
این قانون در سه حالت مصداق دارد:
1.اگر مهریه زن کمتر از 110 سکه باشد و مرد با وجود تمکین همسرش از پرداخت آن امتناع کند، به موجب ماده 2 قانون محکومیت های مالی مرد مجرم شناخته می شود.
2.چنانچه صداق زوجه برابر 110 سکه باشد باز هم عدم پرداخت آن توسط مرد موجب محکومیت وی خواهد شد.
3.اگر مهر زن بالای 110 سکه باشد دادگاه ابتدائاً احکام لازم را برای وصول 110 سکه صادر می کند. سپس بعد از بررسی تمکن یا عدم تمکن مالی مرد نسبت به پرداخت باقی سکه ها تصمیم گیری می کند.
این حالت از آنجا سرچشمه می گیرد که برخی مردان در زمان ازدواج با غلبه احساسات مبالغ زیادی را به عنوان مهریه می پذیرند، و با بروز اختلافات و اقدام به طلاق متوجه عدم توان خود در پرداخت می شوند.
شرایط کلی دریافت مهریه توسط زن
بنابر گفته قانون زن مالکیت قانونی و شرعی بر مهر دارد و چنانچه از شوهر خود تمکین کند می تواند آن را مطالبه و دریافت کند.بعدتر جهت حفظ کانون خانواده و کاهش طلاق در جامعه، قانون به روز رسانی شد. قانون جدید به عنوان قانون مهریه 110 سکه شناخته می شود.مطابق این قانون اگر زوجین قصد طلاق داشته باشند، 110 سکه به زن پرداخت می شود.
چگونگی مطالبه مهریه
1.با مراجعه به محاکم دادگستری:
زن می تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده از شوهرش مهر مطالبه کند.
2.وصول مهریه از طرق اجرای ثبت:
در عقد دائم و عقدنامه رسمی می توان از طریق اجرای ثبت مهریه را مطالبه کرد.زن با مراجعه به دفتر ازدواجی که عقد در آن جاری و ثبت شده تقاضای وصول مهر می کند و دفترخانه مراتب بعدی را به اطلاع مرد می رساند.در صورتی که مرد حاضر به پرداخت مهر نباشد زن می تواند تقاضای اجرای مفاد سند ازدواج کند.در این شرایط اگر اموالی از مرد در دسترس باشد که جزء مستثنیات دین نباشد از طرف اجرای ثبت میتوان آن را توقیف کرد.اگر مرد مالی برای توقیف نداشته باشد اما کارمند دولت باشد زن میتواند درخواست به توقیف یک سوم حقوق شوهر را تا دریافت کل مهریه نماید.
در صورتی که صداق وجه نقد یا حکم نقد مانند سکه و طلا باشد زن می تواند با به همراه داشتن سند ازدواج به دفتر ازدواج یا دایره ثبت مراجعه (واقع در اداره ثبت اسناد) و با تکمیل فرم خاصی تقاضای صدور اجراییه کند.پس از صدور اجراییه مراتب به اطلاع شوهر می رسد و 10 روز مهلت دارد تا مهر همسر را بپردازد.در صورتی که در مهلت مقرر مهر پرداخت نشود زن میتواند پس از معرفی اموال مرد از اجرای ثبت تقاضای توقیف اموال کند.همچنین میتواند مطالبات شوهرش از دیگر اشخاص و حتی موجودی حساب های بانکی وی را نیز به نفع خود توقیف کند.حقوقی که شوهر از سازمان های دولتی دریافت میکند در صورت دوام زوجیت تا یک چهارم و یک سوم در صورت جدایی تا قبل از آن که زن دیگری اختیار کند به نفع زوجه توقیف میشود.
اگر مهریه سکه و طلا باشد و مرد توان پرداخت اصل آن را نداشته باشد، بهای آنها بر اساس قیمت روزی که زن آن را در دادگاه یا اجرای ثبت مطالبه کرده است محاسبه می شود.
انواع مهریه
1.مهرالسنه (مهر محمدی) : مهری که پیامبر اسلام (ص) برای همسرانش و دخترش حضرت زهرا (س) معیّن کردند.مهرالسنه عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک.
2.مهرالمسمی : مالی که در زمان عقد نکاح معیّن می شود و مورد توافق زن و شوهر است.مهری است که در عقد ازدواج مشخص یا وظیفه مشخص کردن آن به عهده شخص دیگری قرار داده می شوند.
3.مهرالمثل : اگر در عقد نکاح مهریه مشخص نشود زن و شوهر میتوانند بعد از جاری شدن عقد آن را معیّن کنند.در صورتی که قبل از توافق برای تعیین مهر نزدیکی اتفاق بیفتد به زن مهرالمثل تعلق میگیرد. مهرالمثل مالی است که با توجه به وضعیت مالی و زندگی زن و خانواده و خویشان وی به عنوان صداق مشخص می شود.مطابق ماده 1091 قانون مدنی مهری که در نکاح معوضه البعض بعد از نزدیکی و قبل از توافق بر مهر بر اساس شرافت و اوضاع زن به او پرداخت می شود.
4.مهرالمتعه : در شرایطی که در عقد ازدواج مهر تعیین نشده و مرد قصد دارد قبل از نزدیکی با زن او را طلاق دهد، مبلغی را با توجه به وضعیت مالی خود به عنوان مهریه به زن میپردازد.در مهرالمتعه بر خلاف مهرالمثل وضعیت مالی مرد معیار است نه وضعیت زندگی زن. در واقع مهری است که در نکاح مفوضه البضع شوهر به مطلقه خود که با وی نزدیکی نکرده است می پردازد.
موفضه البضع : زوجه در عقد نکاحی که دائم باشد و مهر تعیین نشده باشد یا شرط بر عدم مهر کرده باشند مفوضه النضع نام می گیرد.
مفوضه المهر : زوجه در ازدواج دائم است در شرایطی که تعیین مهریه در اختیار شوهر یا شخص ثالثی باشد.
نحوه پرداخت و دریافت مهریه در شرایط مختلف
در طلاق از طرف زن
چنانچه زن بنابر یکی از شروط دوازده گانه مندرج در سند ازدواج حق طلاق داشته باشد و یا در صورتی که عسر و حرج مرد ثابت شود زن می تواند درخواست طلاق داده و مهر خود را نیز مطالبه کند.
در شرایطی که زن درخواست طلاق داده باشد اما مرد بتواند روابط نامشروع زن را اثبات کند و یا درخواست طلاق از طرف زنی باشد که با شوهرش نزدیکی نکرده باشد مهر به زن تعلق نمیگیرد.
در صورتی که طلاق از طرف زن از نوع بائن باشد زوجه در ازای طلاق و جدایی می بایست مالی را به زوج بپردازد.معمولا این مال تمام یا بخشی از مهریه است که زن در ازای طلاق آن را بذل می کند.
در طلاق توافقی
در طلاق توافقی توافق زوجین بر هر امری مقدم است.اما با توجه به اینکه طلاق توافقی از انواع طلاق خلع است زن بخشی از مهر خود را بذل میکند.
مطالبه مهریه بدون طلاق
زن می تواند در هر برهه ای از زندگی مهر خود را از شوهر طلب کند، حتی اگر در منزل شوهر ساکن و قصد ادامه زندگی با وی را داشته باشد.اگرچه ممکن است این تصمیم تأثیراتی بر زندگی مشترک داشته باشد.
مهریه عقد موقت
سند ازدواج موقت یا همان صیغه نامه حتی اگر در دفتر ازدواج تنظیم شده باشد یک سند عادی محسوب می شود مگر آن که به صورت رسمی ثبت شود. اما این امر باعث نمیشود که زوجه ازدواج موقت مستحق مهر نباشد.به هر حال مهریه مندرج در صیغه نامه از طریق دادگاه قابل مطالبه و وصول است، چه مدت ازدواج باقی باشد یا به پایان رسیده باشد.
مهریه عندالاستطاعه به چه معناست؟
عندالاستطاعه شرطی است که در سند ازدواج ذکر شده به این معنی که زن زمانی می تواند مهر خود را وصول کند که مرد توان مالی پرداخت آن را داشته باشد.
مهریه عندالمطالبه چیست و چه تفاوتی با مهریه عندالاستطاعه دارد؟
در مهریه عندالمطالبه مرد تحت هر شرایطی مکلف به پرداخت آن است، که نحوه پرداخت با توجه به شرایط وی تعیین می شود.اما در حالت عندالستطاعه ابتدا می بایست تمکّن مالی مرد اثبات شود و سپس موظف به پرداخت است.چنانچه توان پرداخت نداشته باشد باید اعسار خود را اثبات کند.
مرد دادخواست اعسار خود را به داداگاه تقدیم میکند و ضمن آن اثبات میکند که توان پرداخت مهر را ندارد و دادگاه با توجه به شرایط وی آن را تقسیط میکند.
حال یا مدت دار بودن مهریه به چه معناست؟
مهریه اگر حال باشد زن می تواند بلافاصله بعد از اجرای عقد آن را مطالبه کند.همچنین زن مجاز است تا زمان وصول مهر خود از تمکین امتناع کند، این امر به موجب حق حبس از موارد نشوز نبوده و موجب قطع نفقه نخواهد شد.چنانچه که صداق مدت دار باشد حق حبس ساقط می شود و زن برای استحقاق نفقه باید تمکین کند.
مهریه با درج در سند نکاح بلافاصله پس از اجرای عقد مایملک زن است و پرداخت آن دینی است بر گردن شوهر.مهر در هنگام ازدواج دائم تعیین میشود همچنین می توان پس از وقوع عقد نیز معیّن کرد.مشخص نکردن مهریه نمی تواند باعث بطلان عقد شود، اما در ازدواج موقت عقد بر پایه تعیین آن جاری میشود و عدم توافق بر مهر عقد را باطل می کند.
مهریه چه شرایطی دارد؟
1.لازم است مهریه ارزش مالی داشته باشد.
2.زوج میبایست از اموالی که تحت مالکیت خود دارد مهر کند.بنابراین اموال موقوفه و عمومی نمی توانند به عنوان مهر تعیین شوند.همچنین مالی میتواند مهر شود که از نظر قانون و شرع قابل انتقال باشد به همین دلیل نمیتوان اقلامی مثل حیوانات حرام گوشت یا مشروبات الکلی را مهر کرد.
3.مهر میتواند عین معیّن نباشد، به این شکل که مثلا تدریس یا انجام عمل خاص دیگری به عنوان مهر زوجه قرار داده شود.
آیا ممکن است میزان مهریه را تغییر داد؟
گاهی زوجین بعد از عقد طی توافقی بین خود یا در دفاتر اسناد رسمی مهریه ای که در زمان عقد مقرر و در سند ازدواج درج شده است را تغییر می دهند و مبلغی از آن را کاهش یا آن را افزایش می دهند. بنابر رأی هیأت عمومی دیوان عدالت و نظریه شورای نگهبان بر غیر شرعی بودن این امر، این مقوله مورد پذیرش محاکم قضائی نیست.
نحوه محاسبه بهای مهریه
در شرایطی که مهریه وجه نقد باشد و زوجین برای پرداخت و دریافت آن از پیش توافقی نکرده باشند برای محاسبه میزان آن به نحو زیر عمل می شود:
نتیجه میانگین شاخص بهای سال گذشته تقسیم بر میانگین بهای سال ازدواج ضربدر مبلغ مهریه مندرج در سند ازدواج.
قابل ذکر است که با فوت شوهر مهر از اموال به جا مانده از وی پرداخت می شود، اما محاسبه آن بر مبنای تاریخ فوت است.
شاخص بهای هر سال و سال های قبل از طرف بانک مرکزی تهیه و سپس به دستگاه قضا ابلاغ می شود.
محاسبه بهای وجه رایج کشور در مهریه
نتیجه شاخص سال قبل تقسیم شاخص سال ازدواج ضربدر مبلغ مهریه.
تقسیط مهریه
مرد می تواند از دادگاه تقاضای اعسار کند که طی آن اعلام میکند که پرداخت صداق برای وی مقدور نیست و توان پرداخت آن را به صورت یکجا ندارد.طبق این تقاضا دادگاه مهریه زن را تقسیط میکند.
دعوای اعسار از پرداخت مهریه یک دعوای غیر مالی است که معولاً در شرایطی که مرد توان پرداخت مهر را نداشته باشد منتج به صدور رأی جهت تقسیط مهر می شود.
تقسیط مهریه به این شرح است که با توجه به توان مالی مرد و هزینه زندگی او و درآمد ماهیانه اش، اقساطی برای بازپرداخت مهر تنظیم میگردد.
بعد از تقسیط ممکن است از طرف وکلای هر یک از زوجین دادخواستی به منظور تعدیل اقساط به دادگاه خانواده ارائه شود.تعدیل اقساط از طرف مرد معمولاً به این معناست که درآمد وی کاهش یا هزینه های وی افزایش یافته و یا شغل خود را از دست داده است.این درخواست به جهت عادلانه کردن اقساط با توجه به وضعیت مالی مدیون مطرح می شود، اگر از طرف زن باشد برای اطلاع رسانی در خصوص بهبود وضعیت مالی مرد و توان وی برای پرداخت اقساط سنگین تر است.
از آنجا که دعوای اعسار از پرداخت مهریه یک دعوای غیر مالی است، از فشار مالی هزینه های دادرسی دعاوی مالی بر خواهان می کاهد.
به موجب ماده 14 قانون نحوه اجرای محکومیت مالی مصوبه سال 1394 دعوی اعسار غیر مالی است و در مرحله بدوی و تجدید نظر خارج از نوبت رسیدگی می شود.
دعوی اعسار از پرداخت مهریه چه زمانی طرح میگردد؟
طرح دعوای اعسار از پرداخت مهریه پیش و پس از صدور حکم پرداخت مهر امکان پذیر است.البته برخی مردان برای مستأصل و منصرف نمودن وی برای وصول مهر، این دعوا را پس از صدور حکم پرداخت و حتی در مرحله اجرای احکام مطرح می کنند.
آیا به اجرا گذاشتن مهریه توسط زن عواقبی نیز دارد؟
از جمله واکنش هایی که اغلب مردان بعد از اجرا گذاشتن مهریه توسط زن بروز می دهند، آن است که اموال خود را به شخص دیگری انتقال می دهند تا از پرداخت سر باز زنند.
این اتفاق سبب می شود تا پروسه مطالبه مهریه طولانی و فرسایشی شود.از این رو توصیه میکنیم متقاضیان در این شرایط با وکلای مجرب از جمله وکلای وکیل24 مشورت نمایند.
فرار از دین به چه معناست و چطور اثبات می شود؟
فرار از دین به این معنی است که فردی برای اینکه دین و بدهی خود را به دیگری پرداخت نکند اموال خود را منتقل می کند به شکلی که اموال باقی مانده وی برای پرداخت بدهی کفایت نکند.فرار از دین دارای دو جنبه حقوقی و کیفری است.
برای احراز دعوای فرار از دین در دادگاه شاکی یا خواهان باید به اثبات برساند که خوانده برای امتناع از پرداخت صداق اموال خود را انتقال داده است.خواهان برای اثبات ادعای خود می تواند از تمام دلایلی که در قانون مدنی ذکر شده استفاده کند مانند اسناد،شهادت شاهدین و اقرار و …
اگر شخصی برای فرار از پرداخت دین خود قبل از سررسید موعد پرداخت اموال خود را طی یک معامله صوری به شخصی منتقل کند بدون اینکه وجهی بین آنها منتقل شود مصداق بارز فرار از دین است.به موجب قانون مدنی معامله صوری که به قصد فرار از دین باشد باطل است.
زمانی که طرفین معامله قصد واقعی از انجام آن نداشته باشند معامله صوری تلقی می شود.
اگر شخص مدیون در حالی که باقی اموال برای پرداخت دین کفایت نکند اقدام به انتقال اموال به شخص دیگری نماید، و این امر در دادگاه اثبات شود؛ شخص دارای مسئولیت کیفری است و دادگاه وی را محکوم میکند.همچنین در صورت ابطال معامله طلبکار می تواند مال مورد معامله را به نفع خود توقیف کند.
مستثنیات دین در توقیف اموال
دسته ای از اموال است که زن نمیتواند برای صداق آن ها را توقیف کند.این اموال اصطلاحاً مستثنیات دین نام دارند.به این شرح که اگر شخصی طلبی از کسی داشته باشد نمی تواند از محل اموال مستثنیات وی طلب خود را وصول کند.
مطابق ماده 24 قانون جدید نحوه محکومیت های مالی اموال زیر از قسم مستثنیات دین شمرده می شوند:
1.منزل مسکونی در حالت اعسار محکوم علیه که عرفاً در شأن وی باشد.
2.لوازم ضروری زندگی که برای رفع نیازهای اولیه محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
3.آذوقه موجود به اندازه نیاز فرد و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه انبار میشود.
4.کتاب و لوازم و ابزار علمی برای اهل تحقیق مناسب شأن آنها
5.وسایل و ابزار کسبه، کشاورزان و پیشه وران و سایر افرادی که برای امرار معاش و افراد تحت تکفلشان ابزاری دارند.
6.تلفن مورد نیاز محکوم علیه
7.مبلغی که ضمن عقد اجاره به مالک یا همان موجر پرداخت می شود.منوط به آن که پرداخت بهای اجاره بدون آن موجب عسر و حرج شود و ملک مستأجره مورد نیاز مدیون و متناسب با شأن وی باشد.
وصول مهریه بعد از فوت زن
به موجب قانون مهریه نیز مانند تمام حق و حقوق مالی او به ورثه اش منتقل می شود.ورثه زن شامل پدر و مادر و همسر و فرزندان اوست.
اگر در زمان زناشوئی دخول انجام شده باشد تمام مهر زن تمام و کمال به وراث وی تعلق میگیرد، چنانچه دخول رخ نداده باشد نصف آن به وراث منتقل می شود.
در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمیگیرد؟
براساس قانون در موارد زیر زن مستحق مهریه نیست:
- مهریه خود را بذل کرده باشد.
- باکره باشد که در این صورت نصف صداق به زوجه تعلق می گیرد و نه تمام آن
- قبل از نزدیکی ازدواج خواه دائم خواه موقت فسخ شود.
- در صورت اثبات خیانت زن، عدم تمکین، بیماری
نکات تکمیلی در خصوص مهریه
- مهریه باید قابل تملیک باشد.به این معنی که درارای ارزش مالی باشد مانند پول، طلا، ملک، اتومبیل و یا انجام عملی خاص.
- بعد از فوت شوهر نیز مهر به زن تعلق می گیرد و بازماندگان باید آن را پرداخت کنند.
- مهریه از طریق وراثت قابل انتقال است به این صورت که وراث می توانند به نسبت سهم الارث از آن ارث ببرند.
- اثبات خیانت و رابطه نامشروع زن مانع استحقاق وی برای دریافت صداق نمیشود.
- مهر از انواع دیون ممتازه است.دیون ممتازه قبل از هر بدهی قابل وصول است.بنابر این تعریف پرداخت دین مهریه بر هر بدهی مقدم است.
کلام آخر
وکلای مجرب در وکیل24 قادرند بهترین مسیر را برای وصول مهریه متقاضیان مشخص و تا حصول نتیجه آنان را همراهی کنند. از آنجا که مهریه و پیچیدگی های وصول آن نیازمند تجربه و دانش قانونی است، توصیه می شود متقاضیان حتماً وکیل اختیار کنند.
