اصلاح شناسنامه، موارد و دعاوی مربوط به آن
اصلاح شناسنامه بنابر آمار، بیشترین متقاضی را برای تغییر نام کوچک و سن داراست. چنانچه اشتباه در اثر تحریر در شناسنامه نباشد بلکه اشتباه در تاریخ تولد یا نام والدین باشد، درخواست اصلاح شناسنامه از طریق دادگاه قابل پیگیری است. بنا بر ماده 4 قانون ثبت احوال، اگر اشتباه بعد از امضای سند صورت گرفته باشد و سند به صاحب آن تسلیم شده باشد دادگاه صلاحیت رسیدگی به آن را دارد.
توجه کنید که تغییر تاریخ تولد تنها یک بار امکان پذیر است. البته در شرایطی که تاریخ مد نظر با تاریخ مندرج بیش از پنج سال اختلاف نداشته باشد.
دلایل درخواست اصلاح شناسنامه
- تغییر سن
- تغییر نام کوچک
- تغییر نام خانوادگی
- اصلاح و ابطال شناسنامه
- حذف نام همسر سابق
تغییر سن در شناسنامه
از دلایلی که موجب ترغیب افراد برای اصلاح شناسنامه جهت کاهش سن شناسنامه ای خود می شود می توان به شرایط استخدام، ازدواج، تحصیل یا … اشاره کرد. به طور کلی هر شرایطی که سن در آن نقش پر رنگی ایفا کند سبب تمایل به کاهش سن می شود. به طور مثال در زمینه استخدام و اشتغال بسیاری از دستگاه های دولتی و حتی خصوصی افراد بیکاری را که بین سنین 25 تا 34 هستند را به کار نمی گیرند، همین امر سبب شده بسیاری بیکاران اقدام به اصلاح سن خود کنند تا بتوانند استخدام شوند.
اصلاح نام در شناسنامه
بیشترین درخواست های تغییر نام کوچک از طرف کسانی است که نام خود را نمی پسندند یا به نام دیگری خطاب می شوند. در پرونده هایی از این دست اکثراً متقاضیان اصلاح شناسنامه خانم ها هستند. در ادامه به تفصیل به شرح این مورد و شرایط آن خواهیم پرداخت.
اصلاح شناسنامه و حذف نام همسر سابق
در برخی موارد دختران خواستار اصلاح شناسنامه به این دلیل هستند که نام همسر سابقشان از مدارک سجلی آنان حذف شود. این حذف در شرایطی است که هیچ عمل زناشوئی میان زوجین حادث نشده باشد.
مطابق قانون ثبت احوال آخرین واقعه ازدواج یا طلاق باید در شناسنامه زوجین درج شود. حال اگر واقعه طلاق قبل از عمل زناشوئی حادث شود، زوجه می تواند با مراجعه به پزشکی قانونی نسبت به تهیه گواهی سلامت اقدام کرده و با ارائه آن و یا حکم دادگاه و سند طلاق به اداره ثبت احوال پس از تکمی فرم های مربوطه ، درخواست صدور شناسنامه المثنی نماید. در چنین شرایطی نام همسر سابق وی از شناسنامه حذف می گردد. این امکان برای مردان نیز فراهم است، به این صورت که اگر طلاق در دوران عقد صورت گیرد می تواند نام زن را از شناسنامه خود حذف و اقدام به اصلاح شناسنامه کند. البته اداره ثبت احوال در مواردی که طلاق بعد از رابطه جنسی باشد اجازه حذف نام همسر سابق از شناسنامه ها را نمی دهد.
لازم به توجه است که هر ازدواج و طلاقی که در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق ثبت می شود طی اعلامیه ای به اطلاع ثبت احوال می رسد و در سند اصلی شخص ثبت می شود و دیگر امکان تصرف در آن نیست. اگر براساس احکام قضائی نیاز به تغییر آن بود طی در سند اصلی با توضیحاتی تغییر مذکور قید می شود. در این دست از موارد به این دلیل که ازدواج یا طلاق در سند اصلی شخص درج گردیده است، حذف آن ممکن نیست. پس توجه داشته باشید که اشخاصی که ادعای تغییر سند را دارند سودجو هستند.
مراحل اقدام به انواع اصلاح شناسنامه
مراحل اصلاح تاریخ تولد:
کسانی که خواهان تغییر تاریخ تولد در شناسنامه خود هستند ابتدا می بایست واجد شرایط زیر شناخته شوند، سپس با مراجعه به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه خود درخواست اصلاح شناسنامه دهند. این شرایط عبارتند از :
- دارای حداقل 18 سال سن
- دارا بودن حکم رشد برای افراد زیر 18 سال
- حضور پدر یا جد پدری برای ارائه شناسنامه خود برای فرزندان کمتر از 18 سال
- قیم یا وصی با ارئه مدارک محرز برای اشخاص تحت سرپرستی
مدارک لازم
- ارائه درخواست کتبی مبنی بر اصلاح تاریخ تولد از طرف صاحب سند یا ولی قانونی او در برگ مخصوص
- شناسنامه عکس دار، اصل و تصویر آن
- یک قطعه عکس جدید
- حکم رشد به صورت اصل و تصویر آن برای مراجعه شخصی افراد زیر 18 سال
- اصل و تصویر مدارک قیومیّت مربوط به قیّم و وصی برای افراد تحت سرپرستی وی
- فیش بانکی پرداخت شده نزد هر کدام از شعب بانک ملی ایران به نام سازمان ثبت احوال کشور
نحوه مراجعه و اقدام
- ابتدا متقاضی اصلاح شناسنامه به دبیرخانه کمیسیون تشخیص سن اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه مراجعه و ضمن تسلیم مدارک مورد نیاز رسید آن را دریافت می کند.
- دبیرخانه کمیسیون تشخیص سن محل صدور شناسنامه تاریخ جلسه رسیدگی را به متقاضی ابلاغ می کند.
- پس از تعیین تاریخ، متقاضی می بایست در تاریخ مقرر به همراه شناسنامه عکس دار خود در جلسه حاضر شود.
- اگر کمیسیون آماده اظهار نظر باشد حتی در غیاب متقاضی نیز رأی خود را صادر می کند، در غیر این صورت درخواست را رد می کنند. در این شرایط متقاضی باید مجدداً از ابتدا درخواست دهد.
- کمیسیون این حق را دارد در صورت نیاز متقاضی را به پزشکی قانونی ارجاع دهد تا معاینات لازم برای تعیین سن را بگذارند.
- تصمیم نهایی کمیسیون تشخسص سن به متقاضی ابلاغ می شود.
- اگر کمیسیون تشخیص سن با تغییر سن متقاضی مخالفت کند، امکان درخواست مجدد برای متقاضی نیست.
- اعتراضی به تصمیم کمیسیون تشخیص سن وارد نیست.
- برای اجرای تصمیم کمیسیون تشخیص سن متقاضی باید درخواست کتبی ارائه کند.
چگونگی تعیین سن
ابتدا متقاضی با ارائه نامه از مرجع قضائی، انتظامی و یا ثبت احوال پذیرفته می شود. سپس فرد با مراجعه به پزشکی قانونی به همراه نامه معتبر از یکی از مراجع مذکور معاینات لازم را پشت سر میگذارد. کارکنان پزشکی قانونی با دریافت نامه و مدارک از متقاضی و بررسی صحت مدارک برای وی پرونده تشکیل می دهند. پس از بررسی مدارک و تکمیل پرونده تعرفه خدمات را از متقاضی دریافت و برای معاینه فرد توسط پزشک نوبت تعیین می کنند.
مدارک لازم برای تشکیل پرونده تغییر سن در پزشکی قانونی شامل اصل و تصویر شناسنامه و کارت ملی، نامه معتبر مرجع قضائی، انتظامی یا ثبت احوال، و مدارک تولد یا تحصیلی معتبر می شود. البته در برخی موارد شناسنامه پدر و مادر نیز لازم است.
پس از تشکیل پرونده، پزشک فرد را تحت معاینه ظاهری قرار داده و مدارک هویتی وی را بررسی می کند. لازم به ذکر است که معاینه افراد زیر 23 سال معایناتی از قبیل معاینه ظاهری، گرافی استخوانی است، که در افراد بالای 23 سال این معاینات افاقه نکرده و برای تعیین سن باید مدارک بیمارستانی زمان تولد و مدارک تحصیلی معتبر افراد را بررسی کرد.
مراحل تغییر نام و نام خانوادگی :
متقاضیانی که خواستار تغییر نام و نام خانوادگی خود هستند می بایست با ارائه دادخواست به دادگاه مراجعه کنند. دادگاه با بررسی دادخواست حکم لازم را صادر می کند و متقاضی با در دست داستن حکم به دفاتر ثبت احوال مراجعه و اقدام به تغییر نام یا نام خانوادگی خود نماید. نکته قابل توجه این است که متقاضیان می بایست این مورد را از دفاتر ثبت احوال محل سکونت خود پیگیری کنند.
چه نام هایی اجازه اصلاح دارند؟
اسامی که موجب هتک حرمت و حیثیت مقدسات اسلامی می شود، نام های مرکبی که عرفاً یک نام محسوب نمی شوند، اسامی که مرکب از نام و عنوان باشد، القاب چه مرکب و چه ساده باشند، نام های مستهجن، نام های نامتناسب با جنسیت، اسامی ایام هفته، هم نام بودن خواهران و برادران یا هم نام بودن فرزند با یکی از والدین.
ماده 20 قانون ثبت احوال کشور مقرر کرده است که :
- انتخاب نام با متقاضی است. یک نام ساده یا یک نام ترکیبی که عرفاً اسم باشد مورد قبول است.
- نام هایی نامتناسب با جنسیت، مستهجن، زننده و همچنین نام هایی که مقدسات اسلامی را هتک حرمت و حیثیت نماید ممنوع است.
- شورای عالی ثبت احوال وظیفه تعیین نام های ممنوعه و ارائه نمونه های آن را به سازمان ثبت احوال داردو
- اقلیت های دینی شناخته شده و رسمی مطابق فرهنگ دینی و زبان خود می توانند نام انتخاب کنند.
نام خانوادگی در ثبت احوال تقدم دارد
تغییر نام خانوادگی نیازمند تصویب سازمان ثبت احوال و موارد آن می بایست با مطابق آیین نامه اجرایی قانون ثبت احوال باشد. ضمن رعایت تاریخ تقدم صدور اسناد، حق تقدم نام خانوادگی تنها مختص کسانی است که به نام آنان در دفاتر مخصوص نام خانوادگی ادارات ثبت احوال ثبت می شود و فرد دیگری برای اختیار آن نام خانوادگی در آن اداره را ندارد مگر با اجازه دارنده حق تقدم. این حق تقدم می تواند از طریق ارث به ورثه انتقال یابد، بنابراین وراث می توانند کسی که نام خانوادگی فرد را اختیار کرده مورد پیگرد قرار دهند و از دادگاه بخواهند تا او را ملزم به تغییر نام خانوادگی کند. همینطور وراث می توانند به فردی که می خواهد نام خانوادگی را اختیار کند اجازه دهند.
حساسیت دعوی اصلاح شناسنامه از نظر اداره ثبت احوال
دعوی اصلاح شناسنامه هنوز از موضوعات حساسیت برانگیزی است که تکلیف معینی برای آن مشخص نگردیده است و بیشتر بسته به سلیقه قضّات است. همینطور به دلیل آن که طرح دعوی برای تغییر نام و سن تنها یک بار ممکن است ، با رد یا بطلان دادخواست در دادگاه امکان اقدام قضائی مجدد برای متقاضی وجود ندارد، تغییر دوباره و طرح دعوی مجدد از طرف متقاضی ممکن نیست. به همین دلیل است که وکیل24 توصیه می کند متقاضیان برای حصول نتیجه با وکلای متخصص در حوزه اصلاح شناسنامه مشورت نمایند، برای این منظور می توانند با گروه وکیل24 تماس حاصل کنند.
مدارک مورد نیاز برای طرح دعوای اصلاح شناسنامه :
- تصویر مصدق استشهادیه محلی اجباری است.
- تصویر مصدق شناسنامه اجباری است.
- کارت ملی برای احراز هویت
اگر مدارک اختیاری فوق الذکر در دسترس نبود می توان از یکی از موارد ذیل استفاده کرد :
تحقیقات محلی، شهادت شهود و مطلعین، شماره پرونده استنادی، سایر دلایل و مستندات در دسترس.
طرح دعوای اصلاح شناسنامه در غیر محل صدور سند
قانون مقرر کرده است که واقعه تولد هر کس ثبت و اعلام رسمی شود، بر همین اساس شناسنامه سندی رسمی است که به محض تولد نوزاد توسط سازمان ثبت احوال کشور صادر می شود. به دلیل حفظ اعتبار اسناد سجلی امکان دخل و تصرف و تغییر در این اسناد وجود ندارد، اما ممکن است برخی افراد با ادعای اینکه سن مندرج در شناسنامه انها با سن واقعی ایشان متفاوت است، خواستار تغییر آن شوند. برای این منظور مدعی باید دلایل کافی و قانع کننده ای برای ادعای خود داشته باشد. همچنین این ادعا فقط یک بار در طول عمر قابل طرح و پیگیری است.
از آنجا که دعوی اصلاح شناسنامه از امور حسبی است و مربوط به اوضاع و احوال شخصی است، طرف دیگر این دعوا اداره ثبت احوال یک شخص حقوقی است. با توجه به این نکته به نظر می رسد در هر یک از شعب ادارات ثبت احوال در سطح کشور قابل طرح و پیگیری باشد. البته این امر بسته به سلیقه قضات است، بنابراین توصیه می شود پیش از اقدام با گرئه وکلای وکیل24 تماس برقرار نمایید.
مراجع قانونی دعاوی ابطال و اصلاح شناسنامه
مصوب 16 تیر 1355 مجلس شورای ملی و اصلاحات بعدی آن :
ماده 1- وظایف سازمان ثبت احوال کشور به قرار ذیل است:
الف : ثبت ولادت و صدور شناسنامه.
ب : ثبت وفات و صدور گواهی وفات.
ج : تعویض شناسنامه های موجود در نزد مردم.
د : ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات.
ه : صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجی.
و : تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی
ز : جمع آوری و تهیه آمار اسانی سراسر کسور و انتشار آن.
ح : وظایف مقرر دیگری که طبق قانون به عهده سازمان گذاشته شده است.
ماده 2- برای مطالعه و پیشنهاد روش های فنی و اظهار نظر درباره اصلاح یا تغییر فرم ها و نمونه های سجلی و آماری و نحوه جمع آوری و انتشار آن ها و تهیه دستور العمل ها و روش های فنی و سجلی و طرز جمع آوری اوراق باطله و تنظیم و نگهداری و حفاظت اسناد و مدارک سجلی در مرکز سازمان ثبت احوال کشور شورایی به نام شورای عالی ثبت احوال تشکیل می شود. اعضای شورای عالی ثبت احوال عبارت خواهند بود از رئیس سازمان ثبت احوال کشور یا قائم مقام او و یک نفر از استادان دانشکده حقوق به انتخاب رئیس دانشگاه نهران و یک نفر از قضات دادگستری به انتخاب وزیر دادگستری و یک نفر از کارمندان مطلع ثبت احوال به انتخاب رئیس سازمان ثبت احوال و نماینده مرکز آمار ایران، ریاست شورا با معاون وزارت کشور و رئیس سازمان ثبت احوال کشور و قائم مقام او می باشد و رأی اکثریت لازم الاجرا خواهد بود.
تبصره : نحوه جمع آوری و انتشار آمار انسانی و تهیه و نمونه های مربوط به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور پس از جلب نظر مرکز آمار ایران و تصویب شورای عالی ثبت احوال تعیین خواهد شد.
ماده 3- در مقر هر اداره ثبت احوال هیأتی به نام هیأت حل اختلاف، مرکب از رئیس اداره ثبت احوال و مسئول بایگانی یا معاونین و یا نمایندگان آنان و یکی از کارمندان مطلع اداره مزبور به اننتخاب رئیس اداره ثبت احوال استان تشکیل می شود. وظایف هیأت حل اختلاف به قرار زیر است :
- تصحیح هر نوع اشتباه در تحریر مندرجات دفتر ثبت کل وقایع و وفات بعد از امضاء سند و قبل از تسلیم شناسنامه یا گواهی ولادت یا وفات و تکمیل سند از نظر مشخصاتی که نامعلوم بوده است مندرج در ماده 29 این قانون.
- رفع اشتباهات ناشی از تحریر ضمن ثبت وقایع یا نقل مندرجات اسناد و اعلامیه ها و مدارک به دفاتر ثبت کل وقایع و سایر دفاتر.
- ابطال اسناد و شناسنامه هایی که بیگانگان مورد استفاده قرار داده اند و طبق ماده 44 اعلام می شود.
- ابطال اسناد مکرر و یا موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنس صاحب سند و تغییر نام های ممنوع.
- حذف کلمات زائد، غیر ضروری و یا ناشی از اشتباه در اسناد سجلی اشخاص.
قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آن ها
ماده واحده : از تاریخ تصویب این قانون تغییر تاریخ تولد اشخاص ممنوع است.
تبصره – صاحب شناسنامه تنها یک بار در طول عمر خود و در صورتی که اختلاف سن واقعی با سن مندرج در اسناد سجلی به تشخیص کمیسیونی مرکب از فرماندار یا بخشدار، رئیس اداره ثبت احوال محل و پزشک منتخب، مدیر عامل سازمان بهداری استان، رئیس شورای اسلامی شهر و یا بخش محل صدور شناسنامه، و با عضویت و ریاست قاضی دادگاه صالحه محل تشمیل می شود، بیش از 5 سال باشد می تواند سن خود را اصلاح نماید.
این قانون مشتمل بر ماده واحده و یک تبصره در جلسه علنی روز یک شنبه مورخ دوم بهمن ماه یک هزار و سیصد و شصت و هفت مجلی شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 12/11/1367 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رئیس مجلس شورای اسلامی، اکبر هاشمی رفسنجانی.
رأی وحدت رویه 599 مورخ 13/04/1374 هیأت عمومی دیوان عالی کشور
بر اساس ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلي و جلوگيري از تزلزل آنها مصوب بهمن ماه هزار و سيصد و شصت و هفت، تغيير تاريخ تولد‌اشخاص به كمتر از پنج سال ممنوع مي‌باشد و رسيدگي به درخواست تغيير سن بيش از پنج سال نيز به تجويز تبصره همين قانون منحصراً به عهده‌كميسيون مقرر در آن محول شده است.
بنا به مراتب به نظر اكثريت اعضاي هيأت عمومي ديوان عالي كشور، رأي شعبه ششم كه مرجع رسيدگي و اظهار نظر نسبت به درخواست تغيير تاريخ‌تولد كمتر از پنج سال را دادگاه‌هاي دادگستري اعلام نموده است منطبق با قانون و صحيح تشخيص مي‌شود. اين رأي بر طبق ماده واحده قانون وحدت‌رويه قضايي مصوب 1328 براي شعب ديوان عالي كشور و دادگاه‌ها در موارد مشابه لازم‌الاتباع است.
کلام آخر
وکیل24 چون همیشه توصیه اکید بر بهره بردن از تخصص وکلای خود است. دعاوی اصلاح شناسنامه نیز از این امر مستثنی نیست. به دلیل اینکه در صورت رد یا بطلان دعوی امکان طرح دادخواست مجدد برای متقاضیان اصلاح شناسنامه وجود ندارد، لذا بهتر است تا حصول نتیجه مراتب از طریق یک وکیل حاذق رصد و پیگیری شود. در صورت تمایل می توانید با گروه وکلای وکیل24 تماس برقرار و از مشاوره آن ها بهره مند شوید.
